Tomboy

Gesprek met regisseur Céline Sciamma:

Céline Sciamma (31) maakte met Tomboy haar tweede film die ze ook weer zelf schreef. Het was een snel proces: een maand schrijven, drie weken de geschikte meisjes en jongens kiezen en twintig dagen draaien. In Tomboy zou Laure graag een jongen zijn, of daar heeft het toch de schijn van. Ze houdt nu eenmaal van jongensspelletjes en wanneer ze voor een jongen wordt aangezien, laat ze zich Mikaël noemen.

U gaf de voorkeur aan een Engelse titel voor een Franse film. Waarom?

“In het Frans noemen we zo’n kind ‘un garçon manqué’. Dat klinkt nogal beschuldigend. In Tomboy hoorde ik meer iets van een superheld. De marketingafdeling kon er mee leven dat we de Engelse benaming hielden. Zij zagen ook wel in dat zoiets bij een kleine, onafhankelijke film makkelijker ligt.”

Qua mise-en-scène bent u anders te werk gegaan dan in Naissance des pieuvres.

“Ja, dat is een groot verschil. Pieuvres schoot ik op 35 mm en is sowieso een zwaardere film, ijziger van klimaat. Er was niet zoveel om te lachen. Tomboy is energieker en is lichter van toon. Dat vereist dat je je beelden navenant invult en dat je je camera anders hanteert. De kindse energie vind je al in de manier van vertellen. De plot vraagt meer tempo en ook de montage doet meer aan een thriller denken. In een thriller weet je als publiek meestal meer dan het personage, maar nu heb ik het mysterie willen bewaren, synchroon met de karakters.”

Waarom wil Laure een jongen zijn?

“Ze spreken haar in haar nieuwe buurt aan alsof ze een jongen is: ‘t’es nouveau?’. Dat moment grijpt zij aan om een experiment te starten. En het publiek wordt op dat moment uitgenodigd om te kiezen, ook al weet het dat zij een meisje is.”
Wat opvalt, is de vlotheid waarmee de kinderen spelen, vooral het jongere zusje van Laure/Mikaël. Hoe cast je hen en hoe krijg je vervolgens die spontaneïteit voor elkaar?
“Soms vragen ze me of ik ook op jongens heb gecast voor de rol van Laure/Mikaël. Dat heb ik niet gedaan. Eigenlijk heb ik ook niet zo veel meisjes gezien. Zoé Héran die Laure speelt, werd aangebracht door het castingbureau. Ze zag er niet uit als een jongen, maar gedroeg zich evenmin typisch meisjesachtig. Om de kinderen spontaan te doen spelen, maakte ik van elke scène weer een spelletje. Vaak draaiden we takes van tien tot twaalf minuten tot ze uitgespeeld waren, want als je ‘cut’ roept, vragen ze of ze iets verkeerd hebben gedaan. Dus bleven we spelen en babbelen zodat de natuurlijke reacties erin bleven. En we begonnen op te nemen terwijl ze nog aan het spelen waren zonder dat ze al aan hun dialogen toe waren. Zeker Malonn Lévana die de rol van Jeanne, het zusje, speelt, is slim, maar erg speels. Bij haar moesten we hard werken om de dreinende toon van de zinnen die ze uit het scenario had geleerd eruit te krijgen. Je moet hen voortdurend dingen schijnbaar naast de kwestie laten doen zodat ze makkelijker dialogeren en niet in de camera kijken. Er is dus veel geïmproviseerd, maar dat kon ook wel.”

De kinderen hebben de hoofdrol, maar de ouders hebben wel een rol van betekenis.

“Doorgaans zijn kinderen in een film slechts accessoires. Dat heb ik omgewisseld, maar ik wilde van de ouders geen zeepbellen maken, wel echte karakters die impact hebben op de levens van hun kinderen.”

Waarom komen we op het einde over het verdere verloop van Laure’s avontuur niks te weten?

“Omdat we al genoeg weten. Zit Laure in een prepuberale fase? Ja. Is het de start van een seksuele crisis? Ja. Heeft ze een identiteitscrisis? Ja. Maar ik wilde haar niet determineren. Aan de hand van dit individu wilde ik algemeen iets zeggen over het kind zijn. Kinderen spelen de hele tijd rolletjes.”

De vraag die je vast voelde komen: is dit een autobiografische film?

“Mijn eerste film was dat wel, deze niet zozeer. Het enige intieme dat van mezelf komt, is de zusterrelatie: complex, maar liefdevol. En ik groeide ook op in openlucht, wilde altijd naar buiten. In de jaren tachtig waren wij allemaal een robbedoes, met kort haar.”

Je schreef vijf scenario’s en verfilmde er zelf twee van. Wil je je ooit wagen aan iemand anders’ script?

“Tot nu toe heb ik dat inderdaad altijd geweigerd. Maar ik sluit niks uit. Ik zou het graag een keer doen, maar ik ontvang altijd scenario’s op basis van mijn vorig werk waarvan ze denken ‘daar is ze goed in’. Tja, dat heb ik dan al gedaan. Ik maak liever geen twee keer dezelfde film. Nog eens een film met kinderen? Het is eenzaam regisseren. Met adolescenten kan je het verhaal beter delen, met kinderen niet. Ze spelen alleen in het moment en hun concentratie duurt kort. Het was bijzonder vermoeiend. Ik hou van hen, maar ik heb het even gehad. Op naar iets anders.” (lacht)

TOMBOY

Net als zijn kameraadjes duurt het een tijdje in Tomboy voor je door hebt hoe de tien jaar oude Mikaël werkelijk in elkaar steekt. Mikaël is eigenlijk Laure, maar ze gaat liever als een jongen door het leven.
De observerende camera van Sciamma glijdt naadloos over naar het standpunt van de jonge protagonisten. De peinzende, nu en dan op het randje van radeloze blik van Laure, haar gestaar in de spiegel, het nagelbijten, het plichtmatig handelen om er anders uit te zien, het is in Tomboy prachtig vertolkt door en ontlokt aan de jonge Zoé Héran. Vooral het karakter van Jeanne (Malonn Lévana) krijgt prachtig gestalte als haar onbegrijpende, maar onbevangen meelevende zusje. Sciamma houdt de spanning erin, ook nadat het kind door zijn mama (Cattani) kordaat uit zijn waanwereldje wordt gerukt en moet ophouden met het vervaardigen van een penisje uit kneedpasta om de juiste welving in zijn zwembroekje te krijgen. Vroeg of laat moeten bekentenissen volgen, ook aan beste vriendin Lisa (Disson).
Sciamma slaagt er wonderwel in in de huid van de kinderen te kruipen met een op haar scenario geënte cameravoering en montage. Nooit vervelend, sprankelend, met de glimlach, niet problematiserend en zonder vanzelfsprekend te worden, heeft ze van Tomboy een mild psychologisch drama gemaakt.

Nico Krols in De Morgen 11 mei 201

Zie ook FilmMagie nr. 615