Titus

Synopsis

Een jongen, getooid met een papieren helm, speelt met zijn soldaatjes. Geleidelijk ontaardt het spel. De knaap morst ketchup, de boel vliegt in brand. Plots rijst een reus op uit het niets en neemt de jongen mee, duikt een gang in en komt uit in het Colosseum in Rome. De kleine weet niet wat hem overkomt. Uit alle gangen en portalen van hetimmense gebouw komen soldaten aangemarcheerd. Hun leider, Titus, versloeg zopas de Goten en krijgt daarom de keizerskroon aangeboden. Hij weigert die en laat Saturninus aan de macht komen. Deze jonge, nieuwe keizer wil aanvankelijk Lavinia, de dochter van Titus, als vrouw. Maar zij is verloofd met Bassianus. Daarom kiest hij Tamora, de koningin van de Goten.

De triomf van Titus ontaardt als hij er door zijn broer wordt aan herinnerd dat er naar aloude religieuze traditie na de overwinning een zoenoffer moet worden gebracht. Titus kan er niet onderuit en kiest de oudste zoon van Tamora als slachtoffer. Tamora’s protest, gehuil en gekrijs vermurwt hem niet. Daarom zint zij op wraak. Geen list is haar te min om Titus te treffen. Eerst in zijn dochter, daarna in zijn zonen. Waarop Titus op zijn beurt een rad van geweld in gang zet.

Shakespeare en Taymor

Julie Taymor maakt van Shakespeare’s Titus een visueel indrukwekkend spektakel. Shakespeariaanse thema’s als verraad en bedrog krijgen bij haar een hedendaagse bijklank. Zelfs Hannibal Lecter is nooit ver weg en niet alleen omdat Anthony Hopkins de titelrol vertolkt.

Hoe zit het eigenlijk met William Shakespeare’s Titus Andronicus? Is het een drama, een tragedie, een parodie, een in een poëtische strik gestoken vleesmolen? De kenners geraken er niet uit. Zeker is dat dit eerste drama van Shakespeare tijdens zijn leven een van zijn populairste was. Terwijl het door de eeuwen heen een van zijn minst opgevoerde werd. Er was een Peter Brook nodig om Titus Andronicus opnieuw op de hedendaagse theateragenda te plaatsen. Sir Laurence Olivier stak daar als Titus zijn schouders onder. Ook Julie Taymors uit 1994 daterende New Yorkse productie werd bejubeld. Taymor maakte inmiddels furore als regisseuse van de Broadwaymusical The Lion King. Ze werd al de surrealiste van Broadway genoemd, een stijl die ze duidelijk doorzet in haar debuutfilm. Met haar filmversie van Titus levert ze commentaar op de hedendaagse maatschappij. Volgens Taymor hebben wij een ziekelijke aandacht voor het privéleven van beroemdheden. Zinloze uitbarstingen van geweld, seksschandalen en passionele moorden komen dagelijks in het nieuws. Allemaal ingrediënten die ook in Shakespeare’s Titus aanwezig zijn.

Regie

Julie Taymor neemt in haar regie veel risico’s. Ze gaat tot aan de qrens van het aanvaardbare. Ze ziet de zaken groots, majestueus zelfs, en overdondert de kijker. Kijk maar naar de choreografie en de rituelen bij de intrede van Titus’ troepen in Rome. Het verrassingseffect is compleet met de mix van oud en hedendaags wapenarsenaal. Het is onmogelijk om dan niet aan fascistische tijden terug te denken.

Titus is een film vol geweld. Aaron, de zwarte geliefde van Tamora, is een specialist op psychologisch en fysiek vlak. Maar hij is ook een man die in een maatschappij leeft die verre van multiraciaal is getint. De rol van Aaron wordt gespeeld door – wat ons betreft – revelatie Harry Lennix. Taymor windt geen doekjes om het geweld, maar haar voorkeur gaat naar het suggereren ervan, liever dan het directe tonen. Daardoor zien we alleen de gevolgen van wat de zonen van Tamora uitspookten met Lavinia. Taymor weigert zich te wentelen in geweld.

Het valt niet moeilijk om in Titus langdradige passages aan te wijzen. Maar die worden gecompenseerd door enkele meesterlijke regievondsten, zoals in het begin van de film. Ook de manier waarop Taymor uit de laatste beklemmende feestmaaltijd stapt, is een vondst. Het naïeve optimisme waarmee de film eindigt, is dan weer minder. Het is wel een voortzetting van het thema van het kind waarmee de film begon. De knaap die van toeschouwer tot medespeler evolueert, draagt de toekomst.

Vorm

De decors verdienen een aparte studie. Julie Taymor zit voortdurend te paard tussen het oude Rome en het fascistische Italië. Een groot deel van de film speelt zich af in het Colosseum, maar een gebouw met moderne arcades dateert uit de tijd van Mussolini. Julie Taymor haspelt alles door elkaar en laat culturen met elkaar botsen. Andere decors hebben een symbolische waarde. Bijzonder indrukwekkend is bijvoorbeeld het moeras waarin Lavinia wordt verkracht en tot een menselijke vogelschrik gereduceerd. Voor het productieontwerp deed Taymor een beroep op Dante Ferretti, een van de grootmeesters in de filmwereld.

Bespreking

Zet u schrap want u gaat de zaal niet uit zonder bloedspatten op uw kleren. Titus is het eerste en misschien ook wel het wreedste van Shakespeares drama’s. Niet alleen fysiek, maar ook psychologisch. In de tijd van Shakespeare was dit soort spektakel nochtans niet ontstellend. Integendeel, het was

Shakespeare’s populairste stuk, pas later geraakte het in de vergetelheid. Volgens Julie Taymor is Titus Andronicus een van Shakespeare’s meest onderschatte stukken. De kiem van zijn volgende stukken ligt er reeds in vervat. In Titus steekt al een stukje van King Lear, in de figuur van Aaron zie je Iago opdoemen en Tamora wordt later Lady Macbeth. Taymor slaagt er voortreffelijk in die trekjes op de voorgrond te brengen.

Nico Krols, KFL-medewerker