The Secret Garden

Regisseur

Terwijl haar leermeesters Krzysztof Zanussi en Andrzej Wajda in deze post-Solidariteitsjaren nauwelijks nog een filmcamera schijnen te hanteren heeft hun pupil Agnieszka Holland de val van het Oostblok overleefd.  In Duitsland (Bittere Ernte, 1985 – Europa, Europa, 1990), in Frankrijk (To kill a Priest, 1987 – Olivier, Olivier, 1992) en zelfs in de USA (scenario voor Anna, 1987 – The Secret Garden, 1993) slaagt Holland er in haar projecten op pellicule te krijgen.  Ze sleept er zelfs een Golden Globe (voor Europa, Europa) en Oscarnominaties (voor Bittere Ernte en Europa, Europa) mee in de wacht.

Waar de Poolse cineaste in haar eerste films de relatie tussen de volwassenen onderzocht, toont ze zich in haar jongste films een goed observator van de kinderwereld. In Europa, Europa filmde ze het levenslot van een Joodse jongen die zich in de Hitlerjugend liet opnemen.  In Olivier, Olivier verfilmde ze het echt gebeurde verhaal van een Franse jongen die vermist wordt maar jaren later terug in het gezin opduikt.  Deze films boden Francis Coppola voldoende garantie om Holland de verfilming van het beroemde jeugdboek van Frances Hodgson Burnett toe te vertrouwen.  De vierde verfilming in de filmgeschiedenis: na een stomme film uit 1919 volgde een hoog-gewaardeerde zwart-wit bioscoopversie van Fred M.Wilcox in 1949.  In 1987 kwam er dan een televisie-remake.  Holland is echter de eerste die de tuin een kleurige rol in het verhaal bezorgt.

De bekende (jeugd)schrijfster Frances Hodgson Burnett schreef het verhaal van The Secret Garden in 1911, toen ze achter haar huis een Engelse tuin aanlegde.  Zoals in haar bekendste roman Little Lord Fauntleroy plaatst ze ook in The Secret Garden het verhaal van een weeskind centraal, dat een uitgewoond Victoriaans domein nieuw leven inblaast.  Tegelijkertijd schenkt ze ook aandacht aan de helende werking van de natuur op het groeiproces van kinderen.

Van de openingsbeelden af plaatst Agnieszka Holland haar camera op kinderhoogte.  In enkele korte scènes registreert ze het tekort aan liefde in het luxueuze leventje van de kolonistendochter Mary Lennox.  Een leven tussen shantoeng en brokaat met een schim van een vader en een moeder, die door een aardbeving brutaal uit Mary’s leven worden gerukt.

Aan haar prille oosterse kindertijd houdt de eenzame tiener alleen een olifantenbeeldje met gebroken slurf over.  Op het vervallen Britse landgoed van haar oom-voogd treft Mary uiteindelijk meer verwantschap aan dan dat ze bij het kille onthaal aanvankelijk had kunnen vermoeden.  In een verboden hoek liggen foto’s van haar overleden tante, de tweelingzus van haar ma.  Er is haar even oude neefje, die het net als Mary in Indië wel met dienstpersoneel, maar zonder ouderliefde moet stellen.  In het vermolmde dressoir van haar tante treft ze een identiek olifantenbeeldje aan.  En bovenal is er tussen de weelderige klimop een verborgen deel van de tuin, met een door onkruid overwoekerde schommel, die knarsend de familiegeheimen prijsgeeft.

Holland introduceert de tienjarige Mary als een weerbarstig temperament, dat aardbevingen overleeft en opnieuw leven zal brengen in het bestofte, rouwende Victoriaanse kasteel.

Filmisch gezien bouwt de cineaste deze roman-adaptatie rond twee contrasterende sfeergebieden op.  Enerzijds is er de griezelige sfeer van het Victoriaanse kasteel met zijn enge geluiden en verborgen kamers.  Het is het domein van de autoritaire, verbeeldingsloze dienstmeid Medlock.  Anderzijds is er de bloemenlyriek van de gevulde tuin: een biotoop waarin alle elementen van het leven vervat zitten.  Lyrisch, maar nooit sentimenteel, koestert deze geheime tuin de geheimen van het leven.

                   Dirk Michiels, medewerker KFL-Antwerpen