The man without a past

Man zonder ballast

Een man (Markku Peltola) arriveert ’s nachts per trein in Helsinki. Hij legt zich te slapen op een bank in het park. Daar wordt hij aangevallen door drie nozems die hem een klap op het hoofd verkopen, zijn geld en zijn radiootje stelen, en hem voor dood achterlaten. Hij wordt wakker in het ziekenhuis, zonder herinneringen, zonder verleden, en zonder identiteit. In een andere film zou de man wellicht een dramatische speurtocht naar z’n geheugen zijn begonnen, maar niet zo in het universum van de Finse regisseur Aki Kaurismäki: Kaurismäki’s protagonist lijkt niet echt hinder te ondervinden van zijn toestand. Hij besluit er gewoon het beste van te maken. Blijkbaar veeleer bevrijd dan beroofd van zijn verleden, plooit hij terug op een simpel en bezitloos hobo-bestaan in een containerpark aan de rand van de stad, tussen de scharrelaars en de clochards, voor wie het toppunt van geluk schuilt in het wekelijkse bord soep dat hun wordt verstrekt door het Leger Des Heils. En daar, tussen de verschoppelingen van de maatschappij (allemaal mensen voor wie je terstond sympathie hebt), bloeit hij open zoals hij – dat voel je, dat weet je – in zijn vorige leven nooit had kúnnen openbloeien: hij plant aardappelen, herstelt een jukebox, tovert het stoffige orkestje van het Leger Des Heils om tot een heuse rockband, en wordt verliefd op een meisje (Kati Outinen). Het mooie is dat zijn handelingen niet lijken te zijn ingegeven door één of ander doorwrocht filmscenario, maar door het leven zelf – er zit een prachtig vloeiende, ietwat droomachtige flow in the man without a past, waarop alle personages zich kalmpjes laten meedrijven, als veertjes op de wind. Even mooi als die flow, zijn de beelden en kleuren, en de melancholische liedjes, die, al worden ze dan in het Fins gezongen, een intraveneuze verbinding zullen leggen met uw onderhuidse nostalgiebloedvaten.

Aki

Als het van een aantal critici had afgehangen, dan was Aki Kaurismäki op het voorbije filmfestival van Cannes met de Gouden Palm gaan lopen. David Lynch en de rest van de jury beslisten er anders over. De beruchte Fin moest genoegen nemen met de Grote Prijs van de Jury. Ook niet mis. Wat er ook van zij, the man without a past is een film die niet vlug vergeten zal worden. Een kleurrijke prent over grauwheid, een mooie film over lelijkheid en in feite een feelgood-movie van de hand van ’s werelds grootste pessimist. Kaurismäki is sowieso een auteur die aan de lopende band memorabele films aflevert. Zijn natuurlijke stijl is zo anders dat hij een oeuvre had voor hij het goed en wel besefte. Hij tekent afwisselend voor drie verschillende genres: adaptaties van klassiekers, geïmproviseerde odyssees en portretten van het proletariaat. En hij doet dat op zo’n eigenaardige toon dat hij niet te kopiëren valt. Eigenlijk valt niets aan de man te kopiëren. Zo verschijnt er zelden ergens een interview met hem. Gewoon omdat de man bij confrontaties met de pers nog nooit nuchter werd gezien. Ook bij zijn bezoek aan het filmfestival van Gent (2002) was hij zo zwaar beschonken dat een ‘echt’ gesprek er niet in zat. De dag dat hij de pers te woord stond begon hij ’s morgens te drinken in de bar van het Sofitel – bestelde de hele tijd tegelijk een blonde Leffe en een stevige bel cognac – en bleef drinken tot de volgende morgen om vijf uur. Dan verdween hij even naar zijn hotelkamer om twee uren later weer aan de toog van de bar te zitten. Toen hij een paar uur nadien naar Zaventem werd gevoerd had hij in zijn beide jaszakken een fles whisky zitten. Wij wisten niet dat er zoveel drank in een man kon gaan, maar toch levert de poëet ons meesterwerken als leningrad cowboys go america, ariel, the match factory girl en drifting clouds.

Het is goed om te leven zonder verleden, zonder bezit, en zonder ballast, lijkt the man without a past te willen zeggen. Misschien is wel diezelfde gewichtloosheid die de immer dronken Kaurismäki op de bodem van het glas zoekt.
Vanavond zullen we op hem klinken; én op zijn nieuwe film.

Aki Kaurismäki won op het Festival van Cannes de Prijs voor de Beste Regisseur, Kati Outinen won er de prijs voor de Beste Actrice en de film won op het afgelopen Filmfestival van Gent de Grote Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Beste Film .

Op www.kingkong.be vindt u een gefilmd interview met Aki Kaurismaki, in al z’n authenticiteit.

Bijeengeschreven uit Humo 3248, 3 december 2002 en www.kingkong.be

Nico Krols, medewerker KFL-Antwerpen