The Insider

Synopsis

De VS, vandaag. Lowell Bergman is de producer van Mike Wallace, een ankerman van het gezaghebbende CBS-actualiteitenprogramma 60 Minutes. Hij ontvangt anoniem een vertrouwelijk onderzoeksrapport over de tabakindustrie. Hij benadert Jeffrey Wigand, die pas ontslagen is van de Research & Developmentafdeling van tabaksgigant Brown and Williamson (B&W). Bergman vraagt Wigand voor een interpretatie van de onderzoeksresultaten. Hij voelt dat Wigand met een geheirn leeft dat aan zijn geweten knaagt. B&W dreigt ermee Wigand en zijn gezin zonder medische voordelen te zetten tenzij hij een vertrouwelijkheidscontract ondertekent. Desondanks krijgt nieuwshaai Bergman de twijfelende Wigand toch zo ver voor de camera bezwarende feiten op te dissen contra B&W. De onderneming manipuleerde met opzet het nicotinegehalte in de sigaretten. Ze voegde ook ammoniak toe, al was geweten dat het bij ratten kanker had veroorzaakt. Bovendien wisten sigarettenfabrikanten maar al te goed dat zij ‘nicotineleveranciers’ waren, ook al hadden de zeven directeurs van de grootste tabaksfirma’s (waaronder B&W-baas Thomas Sandefur) onder eed verklaard dat zij niet geloofden dat nicotine verslavend was.

Na enkele doodsbedreigingen laat Wigand lijfwachten in zijn woonst toe. Voor zijn vrouw is dat het vertreksignaal en op de koop toe wordt zijn reputatie door het slijk gehaald na een lastercampagne die door B&W werd geënsceneerd.

Ondanks een zware innerlijke strijd en tegen een gerechtelijk verbod in reist Wigand naar Mississippi om daar een uiteenzetting te geven in de juridische strijd tegen de tabakindustrie. Terwijl de makers van 60 Minutes het verhaal van Wigand voorbereiden om de ether in te gaan, waarschuwt een CBSadvocate voor een gevaarlijk juridisch precedent: door Wigand te laten praten zou CBS beschuldigd kunnen worden van het aanzetten tot het breken van een vertrouwelijkheidscontract. Giganten als B&W zijn immers in staat CBS van de mediakaart te vegen. Het verhaal wordt dan maar zonder het interview met Wigand uitgezonden. Bepaalde extracten van het interview worden echter op een handige manier toch weergegeven. De besmeurde reputatie van Wigand wordt weer opgepoetst. Bovendien lekt Bergman informatie aan de New York Timesover CBS dat op uitvlaggen staat. Eén en ander heeft tot gevolg dat net interview toch integraal wordt uitgezonden. Maar tegen die tijd heeft het idealisme van Wigand en Bergman al een flinke deuk gekregen.

Eerst film en dan boodschap

Michael Mann rookt. Merkwaardig voor een cineast die in THE INSIDER de tabaksindustrie als een verderfelijke nicotineleverancier in haar hemd zet.
“Preken en tips geven voor behoorlijk gedrag zijn niet de doelstellingen van mijn film“, zegt Michael Mann. “Ik toon hoe media meteen van de belangrijkste nieuwsitems van de jongste jaren omgaan.” In de hele film wordt overigens niet één sigaret opgestoken.

Michael Mann levert met zijn jongste film THE INSIDER een thriller met allure af. Het is tot dusverre zijn beste film. Stijl en stilering waren we van hem al gewoon, maar deze keer levert Mann onvermijdelijk ook een maatschappelijk statement. Al was dat niet zijn intentie: “Een statement interesseert me niet”, zegt hij. “Ik heb de film gedraaid omdat erop veel vlakken schrikbarend werd gefaald. Ik kan erniet bij dat een prestigieus nieuwsmagazine als 60 minutes ervoor terugschrikt om de grootste malversatie uit de geschiedenis van de Verenigde Staten aan de kaak te stellen. Vergeet niet dat dankzij Wigands onthullingen 246 miljard dollar werden overgemaakt om de slachtoffers van de tabaksindustrie te vergoeden. Wigand is de grootste klokkenluider uit de Amerikaanse industrie en wat hij aan het licht brengt, is toch niet mis. Dat niet durven uitzenden omdat CBS wellicht wordt verkocht, vind ik ongehoord. Let wel, ik zoek met mijn film geen persoonlijke eer. Ik vond het dramatisch dat Wigands interview niet werd uitgezonden, maar voor mij vonden Walter Cronkite, ABC News, The New York Times en The Washington Post dat ook. Ik vind wel dat de media moeite hebben om hun vroegere normen hoog te houden. Daarbij is het te makkelijk ale pijlen op één individu te richten. Media maken deel uit van belangengroepen. De betrokkenen kennen mekaar, ontmoeten elkaar wekelijks en niet alleen bij vergaderingen van een raad van bestuur. Alles is met alles verbonden. Dat was de reden dat CBS Wigands interview aanvankelijk schrapte.” 

Feitelijke fictie

Met het heikele gegeven was het voor de scenaristen spitsroeden lopen. Wigand beschuldigt de tabaksindustrie ervan ammoniak te gebruiken om nicotine verslavend te maken. Tot dusverre vonden Manns tegenstrevers nog geen rechtsgronden om de film aan te vallen.

De makers voelen zich zeker van hun zaak, want ze gebruiken de echte namen van de betrokkenen. Alle feiten lijken goed samengevat en alleen over details bestaat betwisting. Over de oorsprong van de kogel die Wigand in zijn brievenbus vindt, bijvoorbeeld. Volgens Wigands ex-vrouw zou hij die daar zelf hebben geplaatst.

Als toeschouwer heb je met THE INSIDER een van de merkwaardigste films van het jaar gezien. De personages zijn ten voeten uit getekend, Mann maakt er geen helden van. Wigand is niet altijd even sympathiek en nogal wat tv-vedetten koketteren met hun status.

Er staan in THE INSIDER enorme belangen op het spel. Dankzij de film krijg je even een kijkje achter de schermen van een meer en meer globaal wordende economie. Een tabaksfirma raakt zelfs betrokken bij de overname van een tv-station. Geen wonder dat er hommeles komt als dat laatste te kritische standpunten inneemt. En wat moet je dan als producer voor wie bronnen heilig zijn? De dialogen zijn op het scherp van de snee geschreven en zo worden ze ook gebracht. Ondanks de complexe plot en het juridische vakjargon — in THE INSIDER wordt immers juridische spitstechnologie gebruikt, met miljarden dollars als inzet — boet de film weinig aan duidelijkheid in. Mann doet waar hij goed in is: kwaliteit bieden voor een groot publiek. Het is weinigen gegeven.

De groten in kleine wereldjes

Officieel ligt een artikel van Marie Brenner uit Vanity Fairaan de basis van THE INSIDER. Maar Michael Mann nuanceerde dat zelf. “De film kwam er dooreen toevallige samenloop van omstandigheden. Ik kende producent Lowell Bergman al driejaar voor hij me het verhaal van Wigand vertelde. Ik vond het een prima gegeven voor een film. Een vriendin van Bergman werkte op de juridische dienst van Disney en vertelde het verhaal van klokkenluider Wigand aan het toenmalige hoofd van de filmproductie. Die gaf het dan weer aan mij door. Met het door Marie Brenner geschreven artikel in Vanity Fairleken alle delen van een puzzel in mekaar te vallen. “

Naast de tabaksindustrie zet Michael Mann ook de wereld van de media te kijk: de ongenadige jacht op primeurs, de mentaliteit van “ons kent ons”. Lowell Bergman weet dat tot eigen voordeel aan te wenden.

THE INSIDER kan ook als tijdsbeeld tellen. Mann legt hedendaagse mechanismen bloot en toont hoe onze maatschappij functioneert. Daarbij gebruikt hij alle truken uit het arsenaal van de filmtaal. Aan het einde manipuleert hij digitaal het decor waarin Wigand zit. Ook de talloze vertolkers maken THE INSIDER beklijvend. Russell Crowe is onherkenbaar als Jeffrey Wigand, maar zal nog lang met deze rol worden vereenzelvigd. Al Pacino schittert als naar gewoonte in de rol van Lowell Bergman, die behalve producent ook een gewiekst manipulator is. Ter ere van de waarheid?

Tot het einde van de film kan de toeschouwer zich afvragen waarom Wigand zoveel opoffert om de tabaksindustrie aan de schandpaal te nagelen? Michael Mann: “Wellicht omdat hij een wetenschapper is. Hij weet wat de gevolgen zijn van het gebruik van ammoniak om nicotine nog meer verslavend te maken. Als hij daarmee voor de dag komt, volgt hij zijn eigen logica. Ondanks de niet te onderschatten gevolgen. Als hij zijn contractueel vastgelegde zwijgplicht verbreekt, weet hij dat hij zijn familieleven opblaast. Dat hij de medische verzorging voor zijn zieke dochter verliest, dat hij zijn kinderen niet de opvoeding kan geven die hij wenst, dat hij hun toekomst op studiegebied hypothekeert. Niet mis als je denkt te moeten doen wat je doet. Zelfs zijn advocaten aarzelen en verzekeren hem dat hij helemaal niet verplicht is uit de biecht te klappen. Zij tonen begrip voor zijn situatie. Maar Wigands achtergrond haalt het. Zijn historische woorden — ‘Laat ons naar de rechtbank gaan’ — worden door acteur Russell Crowe uitgesproken op de plaats waar het ook echt gebeurde.”

Filmografie

Veelfilmerij kan je de 57-jarige Michael Mann niet aanwrijven. Maar zijn MANHUNTER, THE LAST OF THE MOHICANS en HEAT hebben een langere levensduur dan de gemiddelde Hollywoodproductie. Ze zijn uit de videotheken niet weg te branden. Met THE INSIDER gaat het dezelfde weg op. Daar hoef je geen profeet voor te zijn.

Een cursus filmgeschiedenis bracht Michael Mann de liefde voor het medium bij. Hij volgde die cursus toen hij aan de universiteit van Wisconsin Engelse literatuur studeerde. Beide interessesferen brachten hem naar Londen, waar hij filmschool liep. Hij vond er werk in een reclamebureau en draaide er reclamefilmpjes en documentaires.

In 1971 ruilde hij Londen voor Los Angeles. Tv-stations deden op hem een beroep en Michael Mann schreef scenario’s voor politiefeuilletons. Genre STARSKY AND HUTCH. Met THE JERICHO MILE leverde hij zijn eerste tv-film af, maar hij werd het meest bekend toen hij de tv-serie MIAMI VICE bedacht. Mann introduceerde ook Hannibal Lecter in de filmwereld. Lang voor Anthony Hopkins hem wereldberoemd maakte in THE SILENCE OF THE LAMBS. Vandaar dat Manns MANHUNTER altijd in de schaduw van THE SILENCE zal blijven. THE LAST OF THE MOHICANS bekoorde niet iedereen, maar het stijlvolle HEAT met Al Pacino en Robert De Niro bracht Michael Mann definitief op het voorplan.

1979 The Jericho Mile
1981 Thief
1983 The Keep
1986 Manhunter
1992 The Last of the Mohicans
1995 Heat
1999 The Insider
2000 The Greatest

Nico Krols, KFL-medewerker