The Conversation

Slechts vijf langspeelfilms staan er op het cv van acteur John Cazale. Maar wát voor films! ‘The Godfather’ (1972), ‘The Conversation’ (1974), ‘The Godfather II’ (1974), ‘Dog Day Afternoon’ (1975) en ‘The Deer Hunter’ (1978) zijn stuk voor stuk briljante rolprenten. Alle vijf werden ze genomineerd voor de Oscar voor beste film. Cazale is, hoewel hij in geen enkele film de hoofdrol speelde, de enige acteur die op zo’n indrukwekkend palmares kan bogen. Bovendien mocht hij mensen als Al Pacino en Robert De Niro tot zijn vriendenkring rekenen en was hij mede verantwoordelijk voor hun doorbraak. Met Pacino maakte hij drie films, met De Niro twee. In 1976 ontmoette hij Meryl Streep, met wie hij een relatie kreeg. Samen schitterden ze in ‘The Deer Hunter’, maar Cazale was toen al ernstig ziek. Kort nadat de opnamen waren afgerond stierf hij op slechts 42-jarige leeftijd aan botkanker. De première van de film maakte hij niet meer mee. Welke status John Cazale zou hebben, had hij nog geleefd, laat zich raden.

In ‘The Conversation’ speelt Cazale Stan, de collega van surveillance-expert Harry Caul (Gene Hackman), die zijn brood verdient met het achtervolgen en afluisteren van mensen. Waar Stan er de lol nog wel van inziet, blijkt al gauw dat Caul een bijzonder serieuze en obsessieve man is, die uitsluitend met zijn werk bezig is. Hij is als de dood dat mensen te dicht bij hem komen. Het liefste zou hij zich van de buitenwereld afsluiten. Hij weet ook niet goed hoe hij met mensen om moet gaan. Zo verwaarloost hij zijn vriendin Amy (Teri Garr), heeft hij drie veiligheidssloten op de deur van zijn appartement en zorgt hij ervoor dat mensen hem niet kunnen bereiken. In opdracht van een steenrijke zakenman achtervolgt hij een jong stel, waarvoor hij gebruikmaakt van (voor die tijd) hypermoderne afluisterapparatuur. Het is een opdracht die hem niet loslaat. De tapes draait hij veelvuldig af, waarbij hij iedere keer weer iets anders hoort. Hij voorvoelt een drama en probeert het mysterie op te lossen; tot hij ontdekt dat de twee dingen waarop hij zo vertrouwt, zijn ogen en zijn oren, hem hebben bedrogen. Herinneringen aan het verleden, waarin iemand door zijn toedoen om het leven is gebracht, steken de kop op. Langzaam, maar zeker brokkelt het pantser af van veiligheid, dat hij zo zorgvuldig om zich heen heeft gebouwd.

Regisseur Francis Ford Coppola maakte ‘The Conversation’ precies tussen ‘The Godfather’ en ‘The Godfather: Part II’ in. Vergeleken bij die twee giganten is dit een bescheiden film, maar dit persoonlijke Coppolaproject is minstens even mooi. ‘The Conversation’ is in de eerste plaats een diepgravende, intense karakterstudie van een man die dusdanig geobsedeerd is door privacy en veiligheid dat hij daarmee zijn eigen ondergang inluidt. Daarnaast is dit een prachtig tijdsdocument, aangezien de film duidelijk de achterdocht van het Nixon- en Watergatetijdperk uitademt. Coppola maakt handig gebruik van de waan van de dag en kleurt dat in met een spannend thrillerplot waarbij de kijker op ingenieuze wijze om de tuin wordt geleid. Hij maakt bovendien inventief gebruik van geluid, bijvoorbeeld met de tapes, waarbij stukje bij beetje meer informatie wordt vrijgegeven. Caul lijkt telkens hij ze beluistert wel net even iets anders te horen. De camerabewegingen heeft Coppola tot een minimum beperkt – alsof de beelden die we voorgeschoteld krijgen zijn opgenomen met beveilingscamera’s. Daarmee wordt het effect van de paranoia nog verder versterkt.

De film gaat ondanks zijn trage tempo regelrecht op zijn doel af en dat heeft veel te maken met het briljante optreden en de diep uitgewerkte rol van Gene Hackman als Harry Caul. Naarmate hij meer te weten komt over zijn ontdekking en een afschuwelijke waarheid samenstelt uit de stukjes en beetjes die hij heeft gehoord, aangevuld met zijn eigen fantasie, schiet hij er meer en meer zijn vrijheid en vrienden bij in. Caul wordt door zijn collega’s gerespecteerd, maar het filmpubliek ziet een kapot omhulsel van een man wiens onzekerheid over de hem omringende wereld hem van zijn identiteit heeft beroofd. ‘The Conversation’ is daarmee een van de meest doordringende karakterstudies die ooit op het witte doek zijn verschenen. Harry Caul is een man die zich in de weinig benijdenswaardige situatie bevindt dat hij niemand kwaad wil doen, maar door zijn vak vaak niet anders kán. Vandaar dat hij zich probeert af te sluiten van de buitenwereld. Interessante bijrollen zijn er van een jonge Harrison Ford, Allen Garfield, Garr en Cazale. Robert Duvall heeft een cameo als de opdrachtgever.

‘The Conversation’ is een van de meest mysterieuze en fascinerende films van Francis Ford Coppola. Een trage film, die zich doelbewust een weg baant naar een onovertroffen slotscène. Gene Hackman laat weer zien wat voor een geweldig acteur hij is. De ironie van zijn tragische personage wordt in de slotapotheose nog eens benadrukt. Wie zich laat meeslepen met de tragiek van Harry Caul zal rijkelijk beloond worden. ‘The Conversation’ is een juweeltje.

Patricia Smagge in Cinemagazine, 12 februari 2008