The Conspirator

14 april 1865. Het is een datum die in het collectieve geheugen van de Verenigde Staten gegrift staat. Toen drong de populaire acteur John Wilkes Booth de loge van het Ford’s Theatre in Washington DC binnen waar president Abraham Lincoln met zijn echtgenote het toneelstuk ‘Our American Cousin’ bijwoonde. Booth schoot Lincoln door het hoofd, sprong op het podium, riep ‘Sic semper tyrannis!’ (‘Zo vergaat het tirannen altijd’) en maakte zich uit de voeten. Die feiten zijn bekend, maar het historische drama The Conspirator laat zien dat het verhaal meer om het lijf heeft. Om te beginnen was Lincoln niet het enige doelwit. Ook vicepresident Andrew Johnson en minister van Buitenlandse Zaken William H. Seward stonden op het lijstje. De moord op de president maakte deel uit van een samenzwering die tot doel had de volledige politieke top van de noordelijke staten te elimineren en de uitkomst van de Amerikaanse burgeroorlog (die verloren leek voor het zuiden) alsnog te veranderen. Booth overleefde de klopjacht op de samenzweerders niet, en acht anderen werden voor de rechtbank gesleurd. Onder die verdachten bevond zich ook een vrouw, Mary Surratt, de eigenaar van het pension waar de samenzwering was opgezet en tevens de moeder van een verdachte die nog op vrije voeten was.

Een cruciale gebeurtenis die de film op de rails zette, waren de aanslagen van 11 september 2001. Terwijl scenarist Solomon voorheen alle moeite had om de historische feiten en implicaties duidelijk uit te beelden, werd het verhaal plots pijnlijk herkenbaar. In beide gevallen gaat het om een aanslag die de natie schokt, waarop de regering een heksenjacht ontketent om de daders te klissen en er geen graten in ziet burgerrechten met de voeten te treden.

Robert Redford, de regisseur van The Conspirator, haast zich echter om die onderlaag van de film te minimaliseren. “Het is niet aan mij om daar veel over te zeggen. Ik denk dat de feiten voor zich spreken. Ik leef al driekwart eeuw op deze wereld en een van de patronen die ik opmerk, is dat chaos tot dubbelzinnigheid leidt en dubbelzinnigheid tot angst. En angst wordt altijd gemanipuleerd. De film stelt vragen over hoe we als natie moeten overleven en hoe we onze wetten moeten respecteren.’ Redford weet ook dat te expliciete uitspraken van zijn kant de film meteen tot linkse propaganda maken. Tenslotte staat hij al zijn hele leven bekend als een progressief geëngageerde acteur-regisseur die zich inzet voor het milieu. ‘Politiek interesseert me omdat Amerika me interesseert’, stelt hij. ‘Daarover wil ik verhalen vertellen. Ik vind niet dat de politieke films waaraan ik meegewerkt heb, zoals All the President’s Men, The Candidate of Three Days of the Condor eenzijdige kritiek geven op links of rechts. Ze waren bedoeld als kritiek op het politieke proces zelf. Ik wil het publiek iets meegeven om over na te denken. Op een entertainende manier en zonder een lezing af te steken.”

Ruben Nollet in De Tijd 16 november 2011

Zie ook FilmMagie nr. 619