The Banshees of Inisherin

We trekken erop uit: ‘The Banshees of Inisherin’ voert ons mee naar één van de tientallen eilandjes rond de Ierse kust, waar de zon als een gouden schijf boven schitterende baaien en onstuimige stranden in het zilverblauwe zwerk hangt en waar machtige regenbogen uit de glinsterende zee groeien. Wanneer op zondag de klokken luiden, verlaten de eilandbewoners hun spartaans bemeubelde houten huizen – we zitten in het jaar 1923 – en bewegen ze zich te voet of per huifkar naar het in het ruige landschap ingenestelde kerkje, langs een eindeloos netwerk van rotsachtige stapelmuurtjes die de velden het aanschijn geven van een surrealistisch labyrint.

We stonden bij het zien van al die betoverende schoonheid al op het punt om een trip te boeken naar het eiland waar de film werd opgenomen, maar dat was natuurlijk buiten regisseur en scenarist Martin McDonagh gerekend: hij laat in ‘The Banshees of Inisherin’ meesterlijk zien dat die ogenschijnlijk bucolische Ierse landschappen in realiteit zijn vergeven van dreiging, agressie en stille wanhoop. Aan de overkant van de baai weerklinken nu en dan geweerschoten en ontploffingen: de droeve geluidsband van de zoveelste Ierse burgeroorlog. ‘Veel geluk, wat het ook is waar jullie voor vechten,’ zucht een dorper terwijl hij naar de rookpluimpjes boven de kliffen staat te turen.
Maar de demonen van de wanhoop en de vertwijfeling slaan ook toe op het eilandje zélf. Wanneer Pádraic (Colin Farrell) aan zijn drinkebroer Colm (Brendan Gleeson) vraagt waarom die laatste niet langer met hem wil praten, antwoordt Colm doodleuk dat hij zijn buik vol heeft van hun vriendschap: ‘I just don’t like ya no more.’ Voor de daaropvolgende uitdrukking op het gelaat van Pádraic werd het woord ‘verbouwereerd’ uitgevonden: nou, dát antwoord had-ie even niet zien aankomen! Niemand op het eiland begrijpt een snars van Colms radicale beslissing om zijn band met Pádraic te verbreken: niet Pádraic, niet zijn zus Siobhán (Kerry Condon), en niet de uitbater van de lokale pub – een man die op het schap altijd flesjes Guinness klaar heeft staan en die geen reuring maakt over het innen van de rekening. Alleen de stokoude feeks die zich als een geestesverschijning in het landschap ophoudt, lijkt te beseffen dat zich boven het eiland stikdonkere wolken samentrekken: haar waarschuwingen vormen een voorafschaduwing van de vreselijke escalatie die zich in de tweede helft van de film onvermijdelijk zal voltrekken.

Intussen weerklinken op de soundtrack nu en dan liederen van Carl Orff en Johannes Brahms: hypnotiserende Duitse klaagzangen die even mooi bij het ongetemde Ierse landschap passen als het geratel van de huifkarren. De truien die de hoofdacteurs dragen, zo lazen wij ergens, werden één voor één met de hand genaaid en gestikt door een bejaarde kleermaker: het is maar een futiel detail, maar het zegt veel over de immense liefde, het grote gevoel voor authenticiteit en de meticuleuze zorg die de makers in ‘The Banshees of Inisherin’ hebben gelegd.

En dan die acteurs! Gleeson geeft grandioos gestalte aan Colm, de koppige violist die, om redenen die alleen hemzelf gekend zijn, heeft beslist dat hij vanaf nu met rust wil worden gelaten. Gleesons Grote Moment zit ergens in de tweede helft, wanneer hij in de pub met felle, opzwepende bewegingen enkele wild musicerende collega-violisten zit aan te vuren: een schitterende scène die er weleens op zou kunnen wijzen dat Colm ze niet meer allemaal op een rijtje heeft. De even grootse Farrell van zijn kant bewijst wederom dat hij eigenlijk op zijn best is wanneer hij in het vel mag kruipen van een schaapachtig kijkende simpele geest die niet begrijpt welk onheil hem overkomt.

Maar dit is bovenal een nieuwe triomf voor de man die de onvergetelijke personages en de fantastische dialogen heeft bedacht, Martin McDonagh.
McDonaghs langspeelfilmdebuut ‘In Bruges’, ook al met het prachtige duo Gleeson/Farrell, staat in onze ziel gebrand als een droefgeestige tragikomedie over twee huurmoordenaars die in het historische centrum van Brugge – dat in de film de donkere allure krijgt van een soort voorgeborchte – hun lot komen afwachten. Zijn ‘Three Billboards Outside Ebbing, Missouri’ ontving in 2017 volledig terecht zeven fonkelende Oscarnominaties. En in ‘The Banshees of Inisherin’ toont hij zich eens te meer een ware grootmeester in het scheppen van een weemoedige atmosfeer waardoorheen hilarische strepen zwarte humor priemen; zo zwart als de Guinness waarvan Colm en Pádraic zitten te nippen.

We laten het aan u om de diepere betekenissen van het verhaal te vatten, maar uit zijn nieuwe film spreekt wat ons betreft niet alleen een groot melancholisch verlangen naar onschuldiger tijden, maar ook het tragische besef dat de dingen nooit meer zullen worden zoals vroeger. Zo stevig als die stapelmuurtjes in het Ierse landschap staan, zo lijkt McDonagh te willen zeggen, zo wankel zijn de fundamenten van onze menselijke samenleving.
‘The Banshees of Inisherin’: mooier dan een glooiend veld vol veldbloemen, droever dan een Ierse traditional, poëtischer dan een schip dat in de verte langzaam achter de horizon verdwijnt, sterker dan een Irish Coffee.

Erik Stockman in Humo, woensdag 4 januari 2023