Sterren bewegen - Bare Skyer Beveger Stjernene

Regisseur

Torun Lian werd in 1956 geboren in Jevnaker (Noorwegen). STERREN BEWEGEN (Bare Skyer Beveger Stjernene – Only Clouds Move The Stars) is haar langspeelfilmdebuut. In 1991 regisseerde ze al een kortfilm THERE IS NO ONE SMALLER THAN ANNA. Maar de jongste jaren was ze vooral als scenariste aan het werk, zowel voor film, theater als televisie. Ze is in Noorwegen bij het ruir•ne publiek bekend als scenarioschrijfster van de Tv/ serie Frida, Med Hjertet I Handen.

STERREN BEWEGEN handelt over de dood van een kind en de verwoestende gevolgen daarvan voor een gezin; het verhaal verscheen eerst als boek. Toen enige jaren later Lians oudste zoontje Matthias bij een tragisch auto-ongeluk om het leven kwam, herwerkte ze de roman tot een langspeelfilm. Zo werd STERREN BEWEGEN een autobiografische film, het persoonlijk verwerkingsproces van een qezinstraqedie.

De film won intussen al vele prijzen, onder meer op het Jeugdfilmfestival in Antwerpen. Hij werd bekroond met een Kristallen Beer op het filmfestival van Berlijn in 1999 en werd onderscheiden met de Ingmar Bergman award.

Gegeven

Maria is elf jaar oud wanneer haar broertje Peewee sterft, wat het hele gezin in diepe rouw dompelt. Het lijkt wel of Maria’s ouders alleen nog aan hun overleden zoon denken en hun levende dochter vergeten. Maria heeft het gevoel dat ze niet alleen het verlies van haar broer moet verwerken, maar ook de genegenheid van haar ouders moet terugwinnen. Ze twijfelt aan het bestaan van God: want die kan toch niet echt bestaan als Hij dat zomaar laat gebeuren. Gelukkig ontmoet ze Jacob. Hij weet alles over sterren, citeert Descartes en maakt Maria langzaam duidelijk dat God zelf niks doet, maar wel mogelijk maakt dat mensen iets voor elkaar doen. Geleidelijk aan verwerkt Maria haar verdriet en is ze bovendien in staat haar gebroken moeder uit de put te helpen.

Bespreking

Nog zeer recent waren er twee films die zoals STERREN BEWEGEN het rouwproces van een kind tot onderwerp hadden. In PONETTE van de Franse regisseur Jacques Doillon raakt een vierjarig kind totaal van slag door de dood van haar moeder. In BLAZEN TOT HONDERD van de Nederlander Peter Van Wijk kan de twaalfjarige Maurits geen kant meer op na de dood van zijn moeder.

In beide films leren de kinderen het verlies te verwerken door een magisch-realistische ontmoeting met de overledene of met een denkbeeldig personage.

Ook in STERREN BEWEGEN staat zulke ontmoeting centraal. Maar met dit verschil dat de Jacob-figuur behalve voor Maria ook zichtbaar is voor de vader en de oma, de winkelier en zijn klanten en de klasgenoten. De cineaste speelt echter realiteit en denkwereld mooi tegen elkaar uit door Jacob naar Descartes te laten verwijzen: “ik denk dus ik ben”.

De Noorse Torun Lian kadert het Jacob-personage zowel in de Grieks mythologische als in de bijbelse sfeer. Enerzijds verwijst ze naar de Griekse mythe van Perseus, Andromeda en Kassiopeia, die als ster aan het firmament vastgeprikt wordt. Tijdens de filmgeneriek valt rechts een persoon uit de hemel: Perseus in de persoon van Jacob. Bij de introductie van Jacob zien we dat hij een plastic zakje met visjes bij zich houdt, het zeemonster uit de mythe. Maria houdt niet van vissen en is ook bang als ze in de dierentuin een ondergronds aquarium bezoekt. Als Perseus zal Jacob Maria bevrijden van haar “zeemonster”, haar innerlijk verdriet. Anderzijds tilt Jacob een loodzware ladder, wat duidelijk verwijst naar de gelijknamige aartsvader in het Oude Testament. Deze bijbelse naam betekent “God beschermt”, wat het personage ook met Maria in de film doet.

Maar spelen met de Griekse mythologie en de Bijbel is niet het enige middel dat de cineaste in petto heeft om haar boodschap over te brengen. De film herbergt nog veel meer symboliek: de kleuren (de tegenstelling tussen okergeel = verderf / dood en groen = nieuw leven), de trap (de eerste gesprekken tussen Maria en Jacob op de overloop tussen de trap naar boven en beneden), de verwijzing naar THE MIRACLE WORKER – Maria leest het boek over de doofstomme Helen Keller – en uiteraard de bewegende sterren uit de titel. “Wanneer ’s nachts de wolken gelijkmatig overdrijven, zonder van vorm te veranderen, geven zeje het idee dat het de sterren zijn die bewegen”, verklaart de cineaste de titel van haar film, filmisch uitgedrukt in de scène waarin Maria met Jacob de heuvel bestijgt die naar de sterren leidt.

 Dirk Michiels, KFL-medewerker