Silent Souls (Ovsyanki)

Een man van middelbare leeftijd vraagt zijn vriend om hem te vergezellen op een belangrijke reis. Hij wil het stoffelijk overschot van zijn plots overleden vrouw terugbrengen naar de regio waar zij op huwelijksreis zijn gegaan. Daar zullen ze haar lijk cremeren en haar as in een rivier verstrooien.

Veel meer valt er over de plot van Ovsyanki/Silent Souls niet te vertellen. Maar des te meer over het mooie, complexe en fascinerende verhaal dat de Russische filmmaker Aleksei Fedorchenko met dit schijnbaar eenvoudige uitgangspunt wist af te leveren.

Het is in eerste instantie uiteraard een verhaal over rouw, over het onpeilbare verdriet wegens het verlies van de geliefde. Maar vrij snel blijkt dat er ook over iets anders gemijmerd wordt, namelijk het verdwijnen van een cultuur met traditionele gebruiken en eeuwenoude rituelen. We bevinden ons in het westen van Centraal-Rusland en de protagonisten blijken afstammelingen te zijn van de Merjan, een volksgroep van Finse origine, die in een ver tsaristisch verleden als het ware werd opgeslorpt in het grote Slavische geheel.

Weinig dialoog

Zoals de Engelse titel Silent Souls al suggereert, wordt er niet zoveel dialoog gevoerd in deze film. Er zijn wel enkele monologen van de weduwnaar, die in de auto allerlei erotische details over zijn huwelijksleven deelt met zijn zwijgende reisgezel. Die fungeert van bij het begin trouwens als verteller, waardoor de kijker zo’n beetje wegwijs wordt gemaakt in de zeden en gewoonten van de Merjan. Ook de sterke band van de Merjan met water en rivieren wordt via die commentaarstem duidelijk gemaakt. Zo wordt bijvoorbeeld dood door verdrinking eerder als een hoogtepunt dan als een noodlottige ontknoping beschouwd. De Merjancultuur blijkt wel meer excentrieke trekjes te vertonen, zoals het wassen van de naakte geliefde met wodka of ook nog het vastknopen van kraaltjes in het schaamhaar van een toekomstige bruid.

Het klinkt wellicht pittoresker dan het bedoeld is, want Ovsyanki/Silent Souls is zeker geen folkloristisch betoog en evenmin nostalgisch gezeur over verdwijnende volksculturen. De teneur is wel degelijk die van melancholie, dat existentieel besef van tijdelijkheid. Van dingen die voorbijgaan.

Het rustige tempo, de verstilde vertolkingen, de poëtische flashbacks en de mooie (op het Festival van Venetië bekroonde) fotografie hebben een bijna hypnotiserende impact op de kijker. Ja, de film is traag, maar nergens saai. Nooit melig, maar vooral teder. En van verveling kan sowieso nauwelijks sprake zijn, vermits de film amper 75 minuten duurt. Een korte droom dus. Over leven en liefde. Over hoe alles verdwijnt, maar niets verloren gaat.

Jan Temmerman in De Morgen 4 januari 2011

Zie ook FilmMagie nr. 611