Promises

kort

In de documentaire Promises wordt de heropflakkerende Intifadah bekeken door de ogen van Israëlische en Palestijnse pubers die van de onhoudbare politieke tragedie elke dag deel uitmaken. Elk van de kinderen kent wel iemand in zijn nabije omgeving die in de strijd het leven heeft gelaten. Promises is een ontstellende reflectie van kleine, intelligente burgertjes over de plaats die voor hun voorvaderen en hun religie ooit het beloofde land moet zijn geweest. Een plaats waar alleen hoop het beste vooruitzicht is.

opzet

Je kan je bij elke documentaire natuurlijk altijd afvragen wat de makers nu juist niet tonen. Dat geldt ook voor Promises, maar daarover uitweiden zou ons in dit bestek uiteraard te ver leiden. Wat Goldberg en Capiro wél tonen is van een zelden vertoonde moed en getuigt van een groot journalistiek talent.

De Palestijnse kwestie is op zijn minst complex en laat zich niet zomaar in een helder scenario gieten. In dergelijk wespennest filmen is bovendien moeilijk organiseerbaar en niet geheel niet zonder (fysieke) risico’s. Je waagt je als filmmaker op glad ijs als je kinderen aan het woord wil laten want ze zijn onberekenbaar. De selectie van de jongeren is niet toevallig: ze hebben de leeftijd – de een al wat jonger dan de ander – waarop ze aan mondigheid winnen en aan een eigen mening proberen te bouwen. Je staat versteld van de enorme maturiteit van oorlogskinderen, maar je merkt dat ze, achter wat ze als hun eigen opinie presenteren, een klein hartje hebben. Hun leeftijd is ook interessant omdat ze nog vatbaar voor verandering zijn, maar ze zijn zich echter ook maar al te goed bewust van de camera. Onvermijdelijk boeten ze dus aan spontaniteit in.

Shapiro en Goldberg omzeilen die klip en laten hun camera voortdurend onverborgen deel uitmaken van de reportage waardoor die paradoxaal genoeg niet meer opgemerkt wordt. De gewenning drukt de camera naar de achtergrond. De voice-over begeleidt haast ononderbroken het beeld. Het pleit voor de makers dat ze – op het begin na – raar of zelden gebruik maken van shockbeelden om het verhaal kracht bij te zetten.

De makers van promises, drie Amerikaanse joden, hebben klaarblijkelijk ook de andere moeilijkheden bij het maken van promises met de vereiste sereniteit en wellicht het nodige geduld opgelost.

Hoe laat je de eigen mening van kinderen aan het woord? Hebben ze wel een eigen mening? Uit Promises blijkt overduidelijk hoe de kinderen praten met de tong van hun ouders. Maar ze praten er wel met een ontwapenende eerlijkheid over. Dat juist maakt de situatie schrijnend. Het siert Shapiro en Goldberg dat ze geen drama toevoegen aan het thema dat zich intrinsiek reeds als een politiek-sociaal drama aandient.

Een documentaire met kinderen in een oorlog waar ze niet om gevraagd hebben. Dat is bijna vragen om een huilerig melodrama met een vredesboodschap en nog wat valse voorwendsels of te veel goede bedoelingen. Maar dat is buiten de kinderen gerekend.

documentaire

Goldberg komt veelvuldig in beeld en speelt een actieve rol in de documentaire. Zijn mededelingen over zijn eigen achtergrond in voice-over doen in het begin van de film zelfs vrezen dat we te maken hebben met een verholen ego-document. De shots van Goldberg op weg naar een van de kinderen, versterken die indruk. Toch is het zuiver dat hij uitlegt wat zijn persoonlijke betrokkenheid is bij het conflict. Gelukkig weidt hij niet uit over hoe hij zijn interviewkandidaten heeft gevonden en welke obstakels hij daarbij heeft moeten overwinnen. Wel wordt de kijker vergast op een stoomcursus ‘Recente geschiedenis van het Midden-Oosten’ met een hoog Natural Geographic-gehalte. Met behulp van kaartjes, kleurtjes en pijlen wordt uit de doeken gedaan hoe het Palestijnse vluchtelingenprobleem is ontstaan.

Het dient allemaal maar als inleiding, want dan worden de kinderen één voor één geportretteerd. Onschuldig? Ja en nee. Ze spreken vrijuit en ongecensureerd. Door hun vaak wraakzuchtige opvattingen en bloeddoordrenkte denkbeelden hoor je zo hun ouders en de gangbare opinie in de straat. De onversneden Arabierenhaat van het pafferige kolonistenkind Moishe is schokkend. En in de verhitte monologen van Hamas-supporter Mahmoud en stenengooier Faraj duikt onvervalst antisemitisme op. Alleen Sanabel, derde generatie Palestijns vluchteling en dochter van een gevangen journalist, en de seculiere tweeling Yarko en Daniël zijn een gematigde houding aangedaan. Voor westerse buitenstaanders zijn de laatste twee Israëli’s waarschijnlijk het makkelijkst om zich mee te identificeren. De documentairemakers zoomen dan ook op hen in en volgen hen in de door Goldberg gearrangeerde ontmoeting met Palestijnse leeftijdsgenoten. De aanloop naar de ontmoeting die het hoogtepunt van de documentaire zal zijn is ongemeen spannend.

In de beelden van zonovergoten voetbalpartijtjes die volgen dreigt Promises toch even over te hellen naar een melodrama. Maar dat is weer buiten de kinderen gerekend.

Als Mahmoud snikkend uitlegt waarom hij in tranen uitbarst, lijkt voor de jongen hoop holler dan ooit. Overgevoeligheid is geen lang leven beschoren.

De makers hadden genoeg realiteitszin om er nog een ontnuchterende epiloog aan vast te plakken.

Nico Krols, medewerker kfl antwerpen