Paljas

Kortweg

Paljas is een jeugdfilm voor volwassenen die poëzie en magie mengt in de sociale realiteit van een geïsoleerd gezin in een godvergeten Zuid-Afrikaans dorp. De gekrenkte vader en de broze moeder gaan hulpeloos gebukt onder de scheefgelopen relaties in hun kroost en verdringen pijnlijke herinneringen.

Verhaal

Hendrik McDonald (Marius Weyers) is gedegradeerd van treinbestuurder tot conciërge van een overbodig stationnetje in een onbenullig boerengat. Van toen af ging het van kwaad tot erger met de relaties en de sfeer in het gezin. Hendrik woont samen met zijn vrouw Katrien (Arletta Bezuidenhout) en twee kinderen, Emma (Lizel Van Der Merwe) en Willem (Larry Leyden), die om ongekende redenen al twee jaar niet meer spreekt. Ook al voelt vader Hendrik zich wellicht een mislukkeling, hij doet zijn best nog om alles in goede banen te leiden. Hij dringt echter niet door in de merkwaardige denkwereld van zijn gezinsleden. Op een dag komt er in het stadje een circus aan en raakt Willem bevriend met een van de clowns. Dat is het startschot van een reeks vreemde gebeurtenissen die de familie moeizaam dichter bij elkaar brengt.

Bespreking

Paljas is een eenvoudige film over een magisch-realistische wereld waarin gewone  mensen niet geduld worden door andere gewone mensen. Paljas dateert al van 1997, maar deze charmante film moest en zou door enkele die-hard fans geprogrammeerd worden. Niet geheel onterecht. De film verdiende meer aandacht dan hij kreeg. De moraal van het verhaal nemen we er graag bij. De Zuid-Afrikaanse pers was laaiend enthoesiast over de laatste rolprent van hun bekende regisseur. En ze was al even furieus toen bleek dat hun Paljas niet bij de nominaties behoorde voor de beste niet-engelstalige oscar, maar wel Karakter, een niemendalletje uit Nederland (dat – voor de volledigheid – de oscar nog won ook).

Katinka Heyns is niet aan haar proefstuk toe en wil met haar films een verschil maken, maar niet door de zaak te forceren. Zelf vindt ze niet dat “die film- en TV-bedryf wat anders is as die oerversoeking om met God se oog te wil sien”.  Katinka Heyns bewijst met ‘Paljas’ dat blanke Afrikanen op filmvlak meer in hun mars hebben dan colaflesjes uit vliegtuigen te werpen om daarmee het intelligentiepeil van de oorspronkelijke bewoners zwaar op de korrel te nemen (‘The Gods Must Be Crazy’). Hoofdrolspeler Marius Weyers (Hendrik) maakte toen furore met die kaskraker. Katinka Heyns staat echter voor films waarin de eenvoud, de onschuld en de waarheid in het kind centraal staan. Door een beetje magie toe te voegen aan het vrij realistische verhaal weet zij jong en oud te bekoren met deze opmerkelijke sociale prent. Hoewel het verhaal zich afspeelt in een klein Zuid-Afrikaans dorp behandelt het wel universele thema’s: tolerantie, geloof, begrip en revalidatie. Heyns gaf haar film een sterk mysterieuze achtergrond en zo lijkt het volgens haar op een verhaaltje voor het slapengaan voor volwassenen. Choqueren of politieke thema’s of controverse zijn aan haar duidelijk niet besteed. Mooie verhalen over gewone mensen houden haar bezig. Humor, clowneske toeren en goocheltrucjes zijn rijkelijk in deze film aanwezig. Paljas lijkt aanvankelijk alle vragen over het mysterie te zullen beantwoorden, maar stelt op het einde minstens weer evenveel vragen. Het einde is daardoor tegelijk open en gesloten. Dat is best zo. Verklaringen hoeven niet. Of mogen zelfs niet. Ze zouden het verhaal kapotverklaren.

Paljas was twee jaar geleden de beste film voor de jury van Focus op het Zuiden. Uit de cataloog: ‘Paljas is een indringende film over een traditionele familie die door de zorgen van alledag uit elkaar dreigt te vallen, maar door geloof, begrip en een beetje magie terug licht ziet aan het einde van de tunnel. Na de afschaffing van de Apartheid is Paljas de eerste geheel Afrikaans gesproken film. Hij werd een succes in Zuid-Afrika.’  Een gunstige wind bracht de film naar u. Laat u zich rustig meevoeren naar de wereld van Hendrik en de zijnen.