Nomadland

In de enige echte roaring twenties kende Amerika z’n lost generation, de ontwortelde mannen en vrouwen die de demonen van de Eerste Wereldoorlog tevergeefs probeerden te verdrinken in een genotzuchtige levensstijl. In de jaren 30 volgde het tijdperk van de crisis en de armoede en van de Dust Bowl, monumentaal vastgelegd in ‘The Grapes of Wrath’. En in de dolle jaren 50 verschenen de Beat boys – hey, Jack Kerouac! – die in extase over de highways zoefden, op zoek naar benzine, jazz en een plek om te pitten, liefst op of onder een knappe deerne.

Waarom deze duik in het verleden? Omdat de zó terecht bekroonde Chloé Zhao in haar zó terecht bewierookte film op haar beurt – en dat als frêle Chinese inwijkelinge! – de stem vertolkt van een nieuwe generatie Amerikanen.
Als een ware chroniqueur richt Zhao haar camera op een groep door de bikkelharde kapitalistische maatschappij uitgespuwde outcasts: de verdoolden die na de kredietcrisis van 2008 hun huizen kwijtspeelden, de onderbetaalde flexwerkers die in de verdeelcentra van Amazon uw pakjes klaarmaken, de moderne slaven die in vakantieparken uw toiletten schoonvegen en ’s avonds bij het kampvuur kippennoedelsoep uit Campbell–blikjes eten. Op zoek naar werk leggen zij duizenden kilometers af doorheen het oeroude Amerikaanse landschap, waarvan de laagstaande zon die nog net boven hun campers uitpriemt en de reusachtige cactussen die zich aftekenen tegen het schemerlicht zó mooi in beeld zijn gebracht, dat je toch weer denkt: wat een geluk dat deze film toch uitkwam in de cinema.
Op een echte plot hoeft u niet te rekenen: de holle ogen in al die gegroefde gezichten – soms van acteurs, soms van échte zwervers – vertellen genoeg. Met haar geweldige oog voor zich toevallig aandienende poëtische tafereeltjes, en zonder in ‘Hillbilly Elegy’-achtige mooifilmerij te vallen, registreert Zhao hoe die nieuwe nomaden primitieve ruilhandeltjes opzetten; hoe ze elkaar tips geven over welke emmers je moet gebruiken om in te schijten; en hoe ze, onttrokken aan het oog van de rest van de wereld, stilaan zelfbedruipende leefgemeenschappen beginnen te vormen.
Wat u dus krijgt, is een magnifieke en belangwekkende roadtrip doorheen arm Amerika, maar let op: langzaam, maar zeker begint de film zich toe te spitsen op het gevoelsleven van Fern (de prachtige Frances McDormand), een dame die zich sinds de dood van haar man en sinds de sluiting van de gipsplaat-fabriek in haar stadje on the road bevindt. In welke van de vijf fasen van het rouwproces Fern ook ronddoolt, ze lijkt er niet uit te kunnen raken, en misschien wíl ze ook niet echt weg uit dat vreemde mentale nomadenland tussen verdriet en aanvaarding.

In een ontroerende scène wijst Bob, een oude man met veel wijsheid in zijn sneeuwwitte baard, haar erop dat ze niet de enige is: ‘Veel mensen bezitten niets, behalve het verlies dat ze meeslepen.’ En dat is oké, zolang je maar een reden hebt om de dag door te komen. Tot de dag komt dat je, wie het ook is die je mist, elkaar weerziet.

Erik Stockman In Humo 29 april 2021