No Man’s Land

Synopsis

1993. Het is oorlog in Bosnië. Tussen de Servische en Bosnische linies ligt een verlaten loopgracht.

Door een samenloop van omstandigheden zijn een Bosnische en een Servische soldaat daar tegelijkertijd verzeild geraakt.  Het is een onwezenlijke situatie, waarin beiden in confrontatie met elkaar komen te staan.  Mede door de rol die de UNPROFOR-strijdkrachten en de internationale media spelen, escaleert de hele toestand tot een compleet absurde situatie en komen de soldaten terecht in wat je letterlijk en figuurlijk een mijnenveld kan noemen.

Scenario  en  regie

De Bosnische en de Servische militair die op elkaar stuiten in een tussen de linies gelegen loopgraaf, zouden elkaar het liefst in dit niemandsland simpelweg vermoorden.  Maar beiden beseffen dat samenwerking de enige kans is om levend uit hun netelige situatie te komen.  Bij hen ligt ook een zwaar gewonde Bosnische soldaat die de Serviërs op een springmijn hebben gelegd, die zal ontploffen als de gewonde overeind zou komen.

Deze absurde situatie vormt het uitgangspunt voor bijtende kritiek op alle betrokken partijen in de Bosnië-oorlog.  Niemand zal daarbij aan de scherpe commentaar van regisseur Tanovic ontsnappen: de Serviërs niet, de Bosniërs niet, maar evenmin de Verenigde Naties of de journalisten.

In No man’s Land wordt niemand gespaard.

Zo zijn er de Verenigde Naties, die er niets voor voelen om de drie soldaten uit hun benarde positie te bevrijden.  Ze krijgen gestalte in de figuur van de commandant die geen zin heeft zich in een wespennest te steken.  “Kijk, daar komen de smurfen,” zeggen de Bosniërs tegen elkaar als ze VN-soldaten zien.  Duidelijker dan dat kunnen ze hun minachting voor de blauwhelmen echt niet verwoorden.

Die minachting wordt in de eerste plaats gevoed door het machteloze optreden van de VN-militairen.  Hun soldaten hebben weliswaar de opdracht de oorlogvoerende legers uit elkaar te houden, maar dat mogen ze enkel doen als beide partijen ermee instemmen.  Als één van hen wil doorvechten, leggen de VN-troepen hem geen strobreed in de weg.  Overigens zouden ze dat ook niet kunnen, want ze zijn nauwelijks bewapend.  Voor de Bosniërs is het daarom duidelijk: je hebt soldaten en je hebt door de Verenigde Naties gestuurde smurfen.

Komen de VN-militairen dan nooit in actie?  Toch wel, maar pas als de internationale media lucht krijgen van hun ‘laffe’ houding.  En dan nog om de verkeerde redenen: de VN-commandant handelt uiteindelijk vooral uit bezorgdheid om het eigen imago, en niet omwille van de inhumane toestanden die er heersen.  De media zijn moreel echter geen haar beter dan de VN, want ook zij worden niet gedreven door menselijkheid, maar vooral door primeurs en kijkcijfers.

Opmerkelijk is ook dat zowel de Bosniërs als de Serviërs een flinke veeg uit de pan krijgen; je kan de regisseur daardoor niet van eenzijdigheid beschuldigen.  De twee soldaten in de loopgraaf vertegenwoordigen het krankzinnige gedrag van de oorlogvoerende Bosniërs en Serviërs.  Ze zijn ongeleide projectielen, die met hun emoties en haat hun eigen bevrijding danig hinderen, waardoor beide partijen volkomen gefrustreerd raken.  Hun irrationele gedrag doet denken aan Emir Kusturica’s Underground, een film die de Joegoslaven toonde als een verzameling heetgebakerde gekken.  Je kunt om ze lachen, maar in No Man’s Land sluit het wrange einde die ‘ontsnappingsroute van het weglachen’ af.

Met zwarte humor, psychologische spelletjes en spanning geeft No Man’s Land inzicht in het Bosnische conflict, zonder zich te bezondigen aan gemakkelijke antwoorden of grote actiescènes.  De film is een spiegel, waarin al wie bij het Bosnië-drama betrokken is, zichzelf akelig gereflecteerd kan zien.

                                                            Nico Krols, medewerker kfl antwerpen