My name is Joe

Verhaal

My name is Joe is de titel van de laatste film van Ken Loach, maar tegelijk de eerste helft van een belangrijke zin die de titelheld in de film zegt, als het beeld onder de begintitels nog zwart is. De rest luidt: “and I am an alcoholic”.

Glasgow.

Joe Kavanagh (Peter Mullan) is een alcoholist die al tien maanden droog staat. Op de AA-vergadering getuigt hij dat hij niet langer kon drinken zonder stommiteiten aan te vangen. Joe is werkloos en doodt de tijd met karweitjes die hem wat geld opbrengen. Daarnaast coacht hij een chaotisch en hopeloos voetbalploegje. Eén van de spelers is Liam (David McKay) die een voor hem aanzienlijke som geld is verschuldigd aan de lokale gangster Mc Gowan. Liam’s vriendin Sabine is een drugverslaafde die krampachtig tracht hun zoontje Scott op te voeden. Wanneer Joe de sociaal assistente van Liam en Sabine ontmoet, stelt hij voor haar appartement te behangen. Het klusje dreigt hem duur te staan te komen wanneer een inspecteur van de gemeentelijke werklozenkas Joe en zijn werkmakker betrapt. Sarah neemt het op voor Joe en redt zijn vel. Dat betekent het begin van een onstuimige romance. Sarah heeft vanwege haar werk mannen als Joe snel door. Toch valt ze voor hem, zelfs nadat hij haar zijn ruwe en soms gewelddadige verleden openbaart. Zij gelooft dat hij daarmee finaal gekapt heeft.

My name is Joe resulteert in een veelkantig portret van één van de ruigste en meest verwaarloosde buurten van Glasgow (Ruchill) waarin een liefdesverhaal wordt geschetst tussen twee volwassenen met een klein aantal nevenkarakters dat de sociale aspecten van de metropool reflecteert.

Regie en scenario

De romance tussen Sarah en Joe ontstaat met de hulp van enkele middenklassenkenmerken waarover Joe blijkt te beschikken. Wanneer Sarah voor het eerst op het appartement van Joe komt, is zij verrast er een tape te vinden met Beethoven’s Vioolconcerto in D Major. Het is de nacht waarop Joe uitlegt dat hij gestopt is met drinken omdat het hem agressief maakte. Zijn interesse in klassieke muziek compenseert voor Sarah de schrikwekkende bekentenis. De scène zou niet gewerkt hebben zonder de ‘Beethoven-gevoeligheidsindicator’ op de geluidsband. Wat als Joe een werkloze, tegen de drank vechtende, arbeider was geweest die naar heavy metal luisterde?

Het plot pivoteert op een bedrag van 1.500 pond: Liam en Sabine moeten dit bedrag aan McGowan. Als zij niet betalen breekt hij de benen van Liam en neemt hij Sabine onder handen (die dit nooit te weten komt). Het bedrag, waarmee een gezin uit de middenklasse zijn keuken zou opfrissen, wordt de noodlottige streng tussen Joe en het koppel. Het trio verzeilt in een wereld van extreme meedogenloosheid.

De films van Loach geven altijd de erosie weer van traditionele hoekstenen als mannelijkheid in de arbeidersklasse en mannelijke waardigheid (onafhankelijkheid van hulp, een gezin onderhouden, een actief leven leiden). De mannelijkheidcrisis wordt gelukkig nooit sentimenteel in beeld gebracht. Evenmin romantiseert Loach de (arme) arbeidersklasse. De bewijzen zijn er in My name is Joe om die gangbare opinie over zijn films tegen te spreken. De karakters zijn intrinsiek noch goed noch slecht, maar kampen wel met de economische en sociale omstandigheden waarin ze moeten leven. De op marxistisch geïnspireerde vijandigheid van de regisseur tegenover het kapitalisme komt er vaak op neer dat zijn portretten van de (uitgesloten) arbeidersklasse gekwetste en gebrutaliseerde levens tonen.

De esthetiek van Loach verhoudt zich nauw tot realisme en documentair drama. Hij maakt gebruik van echte locaties die de grimmige actualiteiten omgeven waarmee mensen worstelen. Bovendien doet hij beroep op een mix van professionele en niet-professionele acteurs. Loach zoekt altijd wegen om de ingestudeerde vertolking van een acteur te vermijden door veel met improvisatie en verrassing te werken. Zo laat hij bijvoorbeeld zelden aan zijn acteurs weten hoe het script zal evolueren. De combinatie van techniek (echte locaties, cameragebruik, natuurlijk licht, vermijden van een uitgebalanceerde compositie) en vertolking (improvisatie, onvoorbereide respons) wordt toegespitst op het te vertellen verhaal. Het verhaal op zich steunt op de dramatische werking van het melodrama: onmogelijke keuzes, verkeerde beslissingen, toevalligheden, een verkorte periode tussen oorzaak en gevolg.

Bespreking

Ken Loach maakt al sinds zijn debuut films over de onwaarschijnlijkheid van een goed leven in de Britse achterbuurten. Hij doet dat met woede, humor, compassie en een uit bekende en onbekende details opgebouwd realisme. Loach is een meester in het tonen van de ongelijkheid van mensen onder gelijke omstandigheden. Het eerste half uur van de film behoort tot zowat het beste dat Loach heeft gecreëerd: de overrompelende affaire van Joe en Sarah. Als kijker blijf je daar niet apathisch bij. Het bijzondere aan de films van Loach is dat ze je nooit doen vergeten dat het politieke traktaten zijn. Hij maakt het gevoel en de moraal van mensen van vlees en bloed afhankelijk van geld en macht. Niet alle politiek geëngageerde films zijn even verteerbaar. Het tegendeel is meestal waar, maar Loach neemt een uiterst verdedigbare positie in. Wie wil de arme niet steunen (in de cinema)?  Loach, de koning van het Britse sociale filmdrama, schopt zijn kijkers een geweten, maar is hoe dan ook één van die tovenaars die toch nog altijd in de eerste plaats sterke films aflevert. Denk maar aan Kes, Raining Stones, Riff-Raff, Hidden Agenda, Ladybird Ladybird, …

 Nico Krols – KFL-medewerker Antwerpen