Martha

Regisseur

Rainer Werner Fassbinder (1945-1982) maakt op het hoogtepunt van zijn werkdrift in 1973 de TV-film Martha, een melodrama over een man die zijn vrouw treitert met een mengeling van begeerte en sadistische zorgzaamheid. In 1982, op 37-jarige leeftijd, verliet Fassbinder – opgebrand ? – dit leven. Hij laat 42 films na. Een mateloze activiteitsdrang kenmerkt hem: hij begint in de theaterwereld en stapt over naar het film- en TV-milieu. Na een reeks opzienbarende speelfilms maakt hij in ’74 alleen een reeks van vijf uitzendingen voor televisie. Intussen creëerde hij vier hoorspelen en vijf toneelstukken. Verder vulde hij zijn tijd met negen toneelregies en een handvol filmrollen. Zijn onuitputtelijke werkkracht en typische levensstijl – snelle auto’s, kettingroken, lederen jack, vaste groep vrouwelijke sterren om hem heen bezorgden hem de naam van de Duitse Warhol. De Duits-Amerikaanse regisseur Douglas Sirk was zijn grote voorbeeld. Fassbinder noemde Sirk “de regisseur van de tederste films die ik ken; het zijn films van iemand die houdt van mensen in plaats van ze te minachten. ”

Filmverhaal

Na het verlies van haar dominante vader werpt een dertigjarige ongehuwde bibliothecaresse zich in de armen van een ingenieur met deftige manieren en mannelijke charme. De aanvankelijke fascinatie zal omslaan in een beklemmende angst voor haar echtgenoot.

Tijdens een vakantiereis sterft Martha’s vader door een hartaanval op de trappen van de Piazza Espagna in Rome. Haar tas met geld en documenten wordt gestolen. Martha gaat hulp vragen bij de Duitse ambassade en leert er Helmut kennen. Zij is onder de indruk. Toevallig ontmoet zij hem weer in Duitsland. Martha’s schijnbare afweer tegen sex trekt hem aan. Zij trouwen en Helmut ontpopt zich als sadist. Na aanvankelijk verzet schikt Martha zich gelaten ‘uit alles vervullende liefde’… Ze geraakt in een toestand van hysterische paranoia en veroorzaakt een auto-ongeval. Dit kost een collega het leven en verlamt haar aan beide benen. Helmut rijdt haar in een rolstoel het ziekenhuis uit…

Bespreking

De lang verloren gewaande film Martha is een van Fassbinders wreedste analyses van het bourgeoishuwelijk als laboratorium van sadomasochistisch leed en genot, waar ook het slachtoffer kwijnend van geniet. De cineast toont messcherp de ziekelijke man-vrouw relatie, de extreme bezitsdrang tegenover de onhoudbare onderdanigheid. De manier waarop de tiran via psychische én fysieke terreur zijn echtgenote tot een gewillig object wil transformeren, balanceert zalig op de grens van humor en horror. Grappig is de scène waarin Martha een oersaai boek over stuwdammen memoriseert om de leefwereid van haar echtgenoot binnen te dringen, gruwelijk is de passage waarin de zonnebadende Martha geroosterd wordt. De film is ook stilistisch een pareltje. De emotionele toestand van de personages wordt onthuld in een decor vol spiegels en doorkijkwanden. Het camerawerk van Michael Ballhaus is voortreffelijk in de weergave van ondermeer het toeristische Rome, de vermarmerde ambassade, de echoputachtige bibliotheek, het prentenbriefkaartachtige vakantieoord, het kunstbloemachtige bruiloftstafereel, het pronkerige huis, de ziekenhuisbunker

De personages worden altijd gecadreerd in verdrukkende beeldcomposities, gevangen in de vergulde kooi van kleinburgerlijke onderdanigheid en machtsmisbruik. Ook de klankdecors roepen de verwarrende en onderdrukte gevoelens op. De uitstekende acteursprestaties verscherpen nog het prangend karakter van dit melodrama. Realiteit voor sommigen, suspenshorror voor anderen.

samengelezen door Paul De Vries, aalmoezenier K.F.L. Antwerpen