Les silences du palais - Samt al qsour

Regisseur

Moufida Tlatli werd geboren in 1948 in Sidi Bou-Saïd in Tunesië. In de tweede helft van de jaren ’60 ging ze met een studiebeurs naar Parijs. In 1968 behaalde ze er haar diploma aan het IKHEC. Van 1968 tot 1972 werkte ze bij de franse staatsomroep ORTF. Daarna keerde ze terug naar Tunesië om er free-lance in de filmindustrie aan de kost te komen. Ze monteerde de voorbije jaren o.a. Omar Gatlato van Merzak Allouache, Traversées van Mahmoud Ben Mahmoud en Halfaouina van Farid Boughadir. Les silences du palais is haar regiedebuut. Op de twintig filmmakers die Tunesië kent, zijn er drie vrouwen. “Geen onverdienstelijke score” meent Tlatli. “Tunesië is in de Arabische wereld de eerste op het gebied van de rechten van de vrouw. Er bestaat een sterke oppositie tegen het islamitisch fundamentalisme, juist omdat de vrouw er zo geëmancipeerd is.”

Gegeven

De film speelt zich af tijdens de vooravond van de Tunesische onafhankelijkheid in 1956. Plaats van de handeling is een paleis van een verwante van de Bey, de laatste koning van Tunesië. Cineaste Tlatli richt haar camera op de vrouwen, die er dienen. leder voor zichzelf, moeten ze er hun gevoel van eigenwaarde in overeenstemming zien te brengen met de eisen van de heer des huizes. Deze eisen gaan een normaal zakelijk dienstverband ver te buiten: de vrouwen zijn in feite slavinnen, overgeleverd aan de willekeur van de Bey. In het huis clos van het paleis is het nieuws van de Franse nederlaag slechts achtergrond, al betekende die het begin van een emancipatie van de vrouw die in geen enkel ander Arabisch land mogelijk was.

Bespreking

Het is de grootste verdienste van deze film dat cineaste Tlatli een algemeen menselijk, en in ’t bijzonder vrouwelijk thema overtuigend weet neer te zetten. Centraal staat Alia, die naar aanleiding van een sterfgeval terugkeert naar het adellijk paleis, waar ze als dienstbode is opgegroeid. Rondlopend door het paleis komen herinneringen aan haar jeugdjaren terug. Haar huidige ongelukkige situatie is een direct uitvloeisel van de positie van haar moeder in dit adellijk huishouden. Die moeder was, zoals andere dienstboden en kokkinnen, op jonge leeftijd verkocht aan de Bey. Van haar wordt, behalve het opdienen van het diner en het optreden als buikdanseres ook verwacht dat zij op commando naar bed gaat met de twee zoons des huizes. Een daarvan, vermoedt Alia, is haar vader – maar moeder weigert daaromtrent duidelijke inlichtingen te verstrekken. Moeder kwijt zich van haar taken met een zekere waardigheid, maar gruwt anderzijds van de gedachte dat haar dochter mettertijd haar rol zal overnemen. Ontsnapping dient zich aan in de vorm van Alia’s zangtalent… Maar de eigenlijke ontknoping is later gesitueerd, als de inmiddels mislukte zangeres Alia constateert dat haar persoonlijke geschiedenis haar latere ontplooiing in de weg heeft gestaan en dat ze zich als mens en als zangeres heeft laten “aborteren”, zoals ze zelf zegt. Ofschoon de paleiselijke sfeer de trekken draagt van een Oosterse vertelling, hanteert cineaste Tlatli een neo-realistische stijl. Prachtig toont de film hoe de familie van de Bey als het ware in twee werelden leeft: die van het westers kostuum en van de sexuele slavernij tegelijkertijd. Tlatli’s debuut is een voortreffelijk portret van een maatschappij in beweging. De cineaste legt de stille strijd, het doorzettingsvermogen en de volharding van de Tunesische vrouw voor een vrouwvriendelijk statuut en een plaats in de maatschappij bloot. Voor Tlatli waren de pijnlijke stilten van haar eigen moeder de aanleiding om Les silences du palais te draaien.

samengelezen door Dirk Michiels, medewerker KFL-Antwerpen