Lamerica

Regisseur

De drie meest recente films van de Italiaanse regisseur Gianni Amelio (PORTE APERTE 1990 – IL LADRO Dl BAMBINI 1992 – LAMERICA 1994) wonnen alle de Felixprijs voor de beste Europese film van het jaar. Het is nauwelijks overdreven Amelio te beschouwen als de laatste internationaal succesvolle vertegenwoordiger van de ooit toonaangevende Italiaanse kunstzinnige cinema. Die wortelde in het naoorlogse neorealisme, waaraan Amelio in zijn laatste twee films eer bewijst.

De titel IL LADRO Dl BAMBINI, het verslag van een reis door het huidige, aan geestelijke armoede bezwijkende Italië, verwijst uiteraard naar De Sica’s LADRI Dl BICICLETTE. In LAMERICA valt twee keer het woord PAISÀ, niet alleen het Siciliaanse woord voor kameraad, maar ook de titel van Rossellini’s neorealistische sleutelfilm uit 1946.

Gegeven

Twee Italiaanse entrepreneurs strijken neer in het huidige Albanië. Ze willen er met Italiaanse staatssubsidies een waardeloze schoenfabriek overnemen. Daarvoor hebben ze een Albanese stroman nodig die op papier als directeur kan fungeren. In een half ontmanteld concentratiekamp uit de communistische periode vinden ze een oude, zwijgzame man. Stilaan blijkt dat deze ex-gevangene een kolonist was onder de Italiaanse bezetting van Albanië ten tijde van Mussolini. Door de machtsovername van de communisten onder leiding van Enver Hoxha tijdens WO II belandde hij in de gevangenis. Hij gelooft dat WO II nog steeds voortduurt en denkt dat de twee Italianen hem eindelijk naar het beloofde land “Lamerica” zullen voeren..

Bespreking

Met LAMERICA toont cineast Amelio dat hij niet vastzit aan één filmgenre. Liet hij zich bij IL LADRO Dl BAMBINI louter inspireren door de filmstijl van het neorealisme , voor LAMERICA rukt hij uit met epische allure. LAMERICA appelleert niet alleen aan de tijd van de fascistische bezetting van Albanië, maar verbindt ook de vluchtpogingen van talrijke Albanezen op overvolle boten naar Italië met de uittocht van Italiaanse gelukszoekers naar America, vlak na de oorlog.

Die vergelijking van het postcommunistisch Albanië met het postfascistisch Italië is een briljante vondst. Onder het bewind van Hoxha stond er nog gevangenisstraf op het kijken naar de Italiaanse televisie. Desondanks deed iedereen het en waren discodreunen, schaars geklede quizassistentes en droomkeukens de essentie van de Albanese voorstelling van voorspoed, vrijheid en geluk. De rillingen lopen je over het lijf als een klein Albanees meisje in een morsig pension een van de televisie afgekeken hitsig dansje uitvoert en een moeder of een tante de Italiaanse gasten aanbiedt haar mee te nemen naar een studio in Rome. Voor de Albanezen is Cinecitta wat Hollywood is in het westen.

In het verhaal van de oude man accentueert cineast Amelio zijn mening dat er niet zo’n verschil is tussen het Italië van vijftig jaar geleden en Albanië nu. Eén van de doelen van de film is begrip te kweken voor het Albanese volk, dat in een vergelijkbare situatie als Italië vijftig jaar geieden, in een tijdsbestek van enkele jaren een ontwikkeling moet doormaken waar Italië enkele decennia kon over doen.

Amelio opent met de archiefbeelden van de inlijving van Albanië door Mussolini. Nee, we hebben nog niets geleerd, we barsten van arrogantie, voegt hij zijn volk toe door zijn „hoofdpersonages steeds vol eigendunk te laten zeggen: “lk ben Italiaan”. Maar als één van de zakenlieden alleen in Albanië achterblijft met de oude ‘zakenpartner’ en met hem noodgedwongen door het land trekt, worden de bordjes geleidelijk verhangen.

samengelezen door Dirk Michiels, medewerker KFL-Antwerpen