La loi du marché

‘La loi du marché’ is sociaal realisme op zijn best. De gekmakende kalmte van de werkloze Thierry doet de toeschouwer de frustratie en verbijstering alleen maar sterker ervaren. Dit indringende drama is sociaal realisme op zijn best. De kracht schuilt in het extreem subtiele acteerwerk van Vincent Lindon. Alles moet je aflezen aan zijn gezicht en lichaamshouding.

Een sollicitatiegesprek via Skype. Het overkomt de werkloze Thierry in het indringende Franse drama ‘La loi du marché’. Ontslagen bij het bedrijf waar hij jarenlang in vaste dienst was en sindsdien vastgelopen in mislukte reïntegratietrajecten, zit hij nu klaar voor de computer om aan een nieuwe sollicitatiepoging te beginnen.

Het is een potentieel klassieke scène, zoals regisseur-scenarist Stéphane Brizé hem heeft gecomponeerd. Vanaf enige afstand gefilmd, in één enkele opname, terwijl de man op het scherm onzichtbaar blijft en zo dus alle aandacht naar het gesprek en Thierry’s reactie verschuift. Het blijkt een deprimerende situatie, waarin Thierry beetje bij beetje wordt afgeserveerd. De personeelschef windt er geen doekjes om dat Thierry nauwelijks de juiste kwalificaties heeft. Bovendien, wil hij hem ook nog wel toevertrouwen, ziet zijn cv er niet uit.
Zo onpersoonlijk en denigrerend als het gesprek verloopt, zou het niet verbazen als Thierry in een vlaag van woede de computer van tafel veegt. Maar hij houdt zich in, en het briljante spel van acteur Vincent Lindon is dan al net zo strak en beheerst als de vormgeving van de scène: Thierry beweegt weinig terwijl hij alles over zich heen krijgt, worstelt met zijn woorden als hij zich wil verdedigen, en heeft in zijn ogen een blik die optimisme wil uitstralen, maar – heel voorzichtig, bijna ongemerkt – wegzinkt in moedeloosheid.
Lindon, die op het filmfestival van Cannes met de prijs voor Beste mannelijke acteur werd onderscheiden, houdt zijn spel gedurende de hele film zo klein en sober. Of hij nu thuis is, bij zijn lieve echtgenote en lichamelijk gehandicapte zoon, of meedoet aan een verschrikkelijk vernederende sollicitatietraining, Thierry blijft een man van (te) weinig woorden. Alles moet je aflezen aan zijn gezicht en lichaamshouding.

EXTREEM SUBTIEL ACTEERWERK
Brizé toont hoe destructief de mechanismen van de markt uitpakken op menselijke schaal.
Daarin schuilt de kracht van Lindons extreem subtiele acteerwerk: alsof de frustraties en verbijstering die je als toeschouwer voelt, alleen maar sterker worden doordat ze afketsen op Thierry’s bedrieglijk beheerste oppervlak.
Dat gebeurt ook wanneer de film een abrupte sprong in de tijd maakt en Thierry als beveiligingsbeambte verloren door de gangen van een gigantische supermarkt struint. Bij het aanhouden van winkeldieven – onder wie een eenzame bejaarde man die uit armoe vleeswaar steelt – blijft hij gekmakend kalm. Wanneer hij verneemt dat ook het winkelpersoneel met camera’s in de gaten wordt gehouden, omdat er flink bezuinigd moet worden en de miezerigste misstap een perfect excuus voor gedwongen ontslag kan zijn, vertrekt hij eveneens geen spier.

Wanneer barst dan de bom? Hoe lang laat Thierry zich knechten door de omstandigheden? Brizé en co-scenarist Olivier Gorce voeren de spanning steeds verder op, simpelweg door te tonen hoe destructief de mechanismen van de markt uitpakken op menselijke schaal. ‘La loi du marché’ is verontrustend sociaal realisme op zijn best.

Kevin Toma in De Volkskrant, 29 juli 2015.