Kikujiro

Regisseur

Takeshi Kitano werd in 1947 in Tokio geboren. Al twintig jaar lang werkt hij samen met producent Masayuki Mori in diverse mediadisciplines. Kitano is bedrijvig als filmacteur, televisiester, scenarioschrijver, romanschrijver en regisseur van zowel drama als komedie. Van zijn boeken werden in Japan al ruim 1,5 miljoen exemplaren verkocht. Kitano is niet alleen beroemd door zijn creativiteit. Zijn levenswandel trekt de aandacht van de sensatiepers: hij rookt, drinkt en is een verwoed snelheidsduivel. Een ongeluk met de moto kostte hem vijf jaar geleden bijna het leven. Hij hield er een verlamde linkerwang aan over.

Takeshi Kitano bracht zijn jeugd door in de kansarme buurt Asakusa van de Japanse hoofdstad. Zijn vader was huisschilder van beroep, zijn moeder was afkomstig uit een officiersfamilie en bezat een leraarsdiploma. Door de goklust van de vader, had de familie het echter moeilijk om de touwtjes aan elkaar te knopen. Aanvankelijk volgde Takeshi ingenieurstudies aan de universiteit. Maar al vlug koos hij voor het toneel en trad hij op als de helft van een komisch duo. Uit die jaren ’70 dateert zijn acteursnaam Beat Takeshi.

In 1980 begon dan zijn succesrijke TV-carrière en in 1982 werd hij door Nagisa Oshima uitgenodigd om in Furyo de complexe rol van sergeant Hara te spelen. Takeshi was meteen voor het filmmedium gewonnen. Eerst als acteur, later ook als regisseur. Zijn vorige film, Hana-bi, won de Gouden Leeuw op het festival van Venetië.

Filmografie

Kikujiro is Kitano’s achtste film. Zijn filmografie bevat volgende filmtitels (in het Engels vertaald):

1982 acteur in Furyo (Nagisa Oshima)
1989 Violent Cop                          1990 Jugatsu
1992 A scene at the sea              1993 Sonatine
1995 Getting Any                           1996 Kid’s Return
1997 Hana-bi                                  1999 Kikuyiro

Gegeven

De jonge Masao voelt zich eenzaam bij het begin van de vakantie. Zijn vrienden zijn op reis. Zijn grootmoeder, bij wie hij woont, werkt overdag. Thuis vindt hij een foto met het adres van zijn moeder, die hij alleen kent uit de verhalen van zijn oma. Hij besluit haar op te zoeken.

Een bezorgde buurvrouw geeft haar stuurse echtgenoot de opdracht het kind te vergezellen en hem te beschermen tegen gevaar. Tijdens de reis en de inventieve kinderspelletjes, die ze spelen, groeit de band tussen de jongen en de man (een yakuza op rust?), die geleidelijk zijn tederheid leert tonen. Aan zee gekomen lijkt de reis ten einde, want de moeder woont niet op het vermeende adres. Ze is dement en opgenomen in een instelling. Van op een veilige afstand slaat Masao haar ongezien gade.

Bespreking

Kikujiro vormt een bewuste stijlbreuk in het filmoeuvre van Takeshi Kitano. Zijn vorige films speelden zich af in het Japanse gangster- en politiemilieu. Met Kikujiro wil de cineast van zijn gewelddadig imago af en zoekt hij meer aansluitina bij zijn komische en poëtische televisiewerk. In Kikujiro wordt het geweld (bijvoorbeeld tegenover de pedofiel en de vrachtwagenbestuurder) alleen van op afstand getoond of aesuqgereerd. Komische scènes krijgen wel ruime aandacht en zijn vaak gebaseerd op Kitano’s televisiesketches: de gokscènes in de velodroom, het verblijf in het hotel, het kermisbezoek, de jongleurs…

Door deze komische, poëtische scènes vermijdt Kitano het melodrama. Een aanpak die nog geaccentueerd wordt door het inlassen van surrealistische en vaak metafysische droombeelden, waarin engelen een grote rol spelen. Dit element is al van bij de getekende generiek aanwezig met de beelden van een engel in een oogpupil of een slapende vrouw omringd door engelachtige kinderen. Ook het opgewekte leidmotief van componist Joe Hisiashi doet hemels aan: op dat motief vliegt Masao met vleugels aan zijn rugzak over een brug. “We weten in Japan dat engelen religieuze symbolen uit het westen zijn, maar bij ons zijn ze erg populair als een soort buitenaardse wezentjes”, verklaart de cineast de aanwezigheid van engelen in zijn film.

Het reisverhaal van Kikujiro gaf aanleiding tot een roadfilm. Maar Kitano’s film is een averechtse roadfilm: niet de reisscènes, maar de rust- en wachtscènes zijn belangrijk. Kikujiro oogt ook als een stomme film: in zijn vertolking brengt Kitano ode aan Buster Keaton of eventueel Jacques Tati, terwijl de nevenpersonages nu eens aan Chaplin, dan weer aan Laurel en Hardy herinneren. Uiteraard vertelt de film over een innerlijke reis: zowel de kleine Masoa als de volwassen Kikujiro zijn op zoek naar een moeder- of vaderfiguur. “Hij is net zoals ik” zegt de volwassen man over de jongen. En cineast Kitano verklaart: “Kikujiro en Masao reflecteren mijn verborgen verlangens. Masao is het alternatief voor mezelf, wie ik had willen zijn. En Kikujiro is de vader die ik als kind gewild had. ”

Dirk Michiels, medewerker KFL-Antwerpen