JFK

Regisseur

Oliver Stone maakte o.a. PLATOON, BORN ON THE FOURTH OF JULY, THE DOORS en in 1991 JFK.

Oliver Stone is een filmauteur die op zijn eentje de geschiedenis van de Amerikaanse sixties wil herschrijven. Hij wil in het reine komen met zijn verleden en met de teloorgang van de “Amerikaanse Droom” , waarvan J. F. Kennedy het symbool en de verpersoonlijking was .

Bondige weergave van enkele basisfeiten

22 november 1963. Dallas, Texas . Een limousine met John F. Kennedy, zijn vrouw Jacqueline en gouverneur John Connally draait Deal y Plaza op . 12 u. 30, Kennedy wordt dodelijk getroffen door geweerschoten. Hij wordt eerst geraakt in de keel, brengt zijn handen naar die plek en buigt voorover. Kort daarop wordt Connal ly getroffen door een kogel die zich dwars door hem boort. Een volgende kogel mist doel maar dan wordt Kennedy opnieuw getroffen. De rechterkant van zijn gezicht explodeert en hij wordt achteruit gekatapulteerd. Een half uur I ater wordt hij in het hospitaal dood verklaard. Een kwartier daarop wordt een politieagent gedood. In een bioscoop wordt ene Lee Harvey Oswald gearresteerd . Die bleek kort na de moord op de president reeds op de politie te zijn gebotst bij een speuractie in het gebouw van waaruit gevuurd zou zijn. Omdat hij daar werkte, had men hem laten gaan. Nu bleek Oswald banden te hebben met de Sovjet-Unie en Castro-propaganda te verzorgen in New Orleans . 32 uur lang wordt hij ondervraagd, maar Oswald houdt zijn onschuld staande. Bij de overbrenging naar de gevangenis wordt hij twee dagen later, voor het oog van de camera ‘s, neergekogeld door Jack Ruby, een striptenteigenaar die zelf in gevangenschap zou sterven.

Achtergrondbeschouwingen

De moord op JFK is een feit dat nog steeds voor een tweespalt zorgt in de Amerikaanse samenleving. Meer dan de moord zelf is het onderzoek naar de dader (s) een bron van grote verdeeldheid. De officiële versie – het rapport van de Warrencomrnissie – beweert dat er slechts één moordenaar was, Lee Oswald (de lonely shooter theorie) . Dit rapport wordt door steeds een kleiner aantal Amerikanen als de waarheid aanvaard. Meer en meer mensen geloven in de samenzweringstheorie, maar over de machten achter die samenzwering is men het niet eens (anti-Castro agenten, KGB agenten, de maffia, CIA, FBI, militaire kaste) .

Al het speurwerk, zowel wetenschappelijk als amateuristisch, heeft het ontstaan gegeven aan een 700—tal boeken, toneelstukken, TV spelen, films en zelfs een musical.
Waarom maakt Oliver Stone nog een film die geen definitieve antwoorden brengt maar vele onbeantwoorde vragen weer oproept en zelfs een paar nieuwe bijvoegt?

Cineast Stone verklaart:

“Er zijn 2 redenen. Je zou kunnen zeggen dat het hier gaat om een uiterst sterke thriller met als hoofdvraag: NIET wie deed het, MAAR waarom deed men het?

De openbare aanklager uit New Orleans gaat een microscopisch klein spoor volgen. Het neerslaan van Jack Martin door Guy Bannister op de dag dat president Kennedy vermoord werd, bracht Garrison tot het inzicht dat deze kleine misdaad wereldomvattende gevolgen zou kunnen hebben .

De tweede reden is te zoeken in het feit dat Kennedy, wat mij betreft, zowat de peetvader van mijn generatie was. De moord op hem beteken— de het einde van een droom, het einde van een manier van denken, van een ideal isme dat ik in verband breng met mijn jeugd. Mijn 1 even werd door zijn dood een bepaalde richting in geduwd zoals dat het geval is met het leven van iedereen van mijn generatie.”

De diepere betekenis die Stone aan de film geeft, spreekt uit de gedrevenheid die in elk beeld zichtbaar is. Stone is ervan overtuigd dat de moord op Kennedy het verdere verloop van de Amerikaanse hedendaagse geschiedenis bepaalt. Het huidige wantrouwen van het publ iek tegenover zijn politieke leiders, kreeg daar zijn basis. Sinds die tijd, beweert Stone, waren alle presidenten, op Carter na, onbetrouwbare figuren die een vuile politiek bedreven. De rassenproblemen en moorden op andere progressieve leiders zoals Dr. Martin Luther King en Robert Kennedy ziet Stone als gevolg van de moord op president Kennedy .

Stone wil de mechanismen achter de moord aan de huidige generatie duidelijk maken. Hij suggereert de motieven waarom Kennedy moest uitgeschakeld worden. Kennedy zou de Vietnamsituatie nooit tot een oorlog hebben laten escaleren.

Garrison, hoofdpersonage in de film, wordt de spreekbuis van Stone . Al het materiaal dat hij en zijn staf verzamelden deelt hij zo aan het publiek mee.

Wie is nu verantwoordelijk voor de aanslag?

Aangezien JFK een op de werkelijkheid gebaseerde fictie is en hooguit een documentaire reconstructie kan genoemd worden, beweert Oliver Stone nooit dat hij het antwoord op de vraag naar de verantwoordelijken achter de samenzwering kent .

Hij stelt wel nogal duidelijk dat de Sovjetunie noch Lee Oswald verantwoordelijk zijn. Oswald is volgens hem inderdaad niet meer dan een zondebok, zoals de betrokkene steeds beweerd heeft .

Uit de vele onbeantwoorde vragen laat hij verantwoordelijken vermoeden. Om er 4 op te noemen:

• Waarom en door wie werd het oorspronkelijk traject van de presidentiële stoet gewijzigd, zodat de auto met de president verplicht werd tegen een snelheid van een 20 km voor het School Book Depository te rijden?
• Waarom trof het FBI, op de hoogte van een mogelijke aanslag op de president tijdens zijn bezoek aan Dal las, geen extra maat—
• Waarom werd bij het onderzoek geen rekening gehouden met het feit dat het voor een geoefend scherpschutter praktisch onmoge— lijk was om met het bewuste geweer van Oswald in 6 seconden drie gerichte schoten af te vuren, terwijl Oswald als middelmatig schutter bekend stond?
• Waarom weigerde de Warren-commissie systematisch aandacht te schenken aan de getuigenissen van talrijke oog— en oorgetuigen die onmiddellijk na de aanslag beweerden dat de schoten niet uit het School Book Depository achter de auto kwamen, maar wel van een grasheuvel die zich schuin voor de wagen bevond?

Korte bespreking

JFK is in de eerste plaats een fascinerende en beklernmende brok pol i— ti eke onderzoekscinerna geworden die herinnert aan b . v. een Z van Costa Gavras.

JFK vangt aan met de verwarrende impressies van de gemiddelde Amerikaan rond de moord. Het lijken vage herinneringen die in een complete audiovisuele mozaïek worden gegoten: archiefmateriaal , tv-opnamen, zwart-wit, kleur, foto ‘s, al flarden uit de fameuze Zapruder-amateurfilm.

Ondanks de veelheid aan feiten maakt JFK nergens de indruk van een saai docudrama . Stone heeft Garrison wel geromantiseerd door ook op zijn gezinsleven in te gaan. Hij typeert Garrison als een man wiens daden ingegeven zijn om zijn kinderen een betere toekomst te schenken.

Deze positieve levensvisie maakt van JFK een vaak ontroerend menselijk drama . Dit overstijgen van de werkelijkheid openbaart in de eerste plaats Stones oprecht verlangen naar een rechtvaardige, integere en waarheidslievende samenleving waarvan het gezin de hoeksteen vormt .

JFK is een briljante acteursfilm tot in de kleinste rolletjes (Jack Lemmon als Jack Martin, Donald Sutherland als Kolonel X en auteur Garrison zelf als – een grap – rechter Warren van het gelijknamige betwiste onderzoek) .
Meesterlijk is ook de minutieuze reconstructie van het begin van de jaren zestig.   Bovendien werd JFK meeslepend en adembenemend gemonteerd b.v. het vertonen van de Zapruderfilm tijdens de rechtspraak tegen de zakenman Clay Shaw, vormt een belangrijk element in het betoog van Oliver Stone om te bewijzen dat Oswald niet de enige schutter kon geweest zijn.

JFK is een monumentale les geschiedenis.

samengelezen door Paul De Vries, aalmoezenier KFL—Antwerpen