Hikari (Radiance)

Hoe beschrijf je een film voor iemand die blind is? In Radiance, de nieuwe film van de Japanse regisseur Naomi Kawase moet de jonge Misako (Ayame Misaki) een audiodescriptie maken bij een film. Simpelweg opsommen wat er te zien is, zegt te weinig. De emoties die schuilen in blikken en gebaren benoemen, zegt te veel. Misako is op zoek naar een evenwicht, waarvoor ze zich wezenlijk zal moeten verplaatsen in de niet-ziende ander. Het loont je door Kawase te laten meevoeren. De soundtrack is alvast geweldig.

Te vaag of juist te bloemrijk: het is ook de kritiek die regisseur Kawase (The Mourning Forest) geregeld te horen krijgt. Still the Water (2014) was zweverig, in An (2016) zette ze alles juist dik aan. En neem zo’n terugkerend zinnetje in Radiance als ‘Niets is zo mooi als datgene wat voor je ogen verdwijnt’. Is dat mooi en het overpeinzen waard, of een tegeltjeswijsheid? Het antwoord op die vraag scheidt de Kawase-haters van de -liefhebbers. Het zinnetje is hoe dan ook de rode draad van de film. Misako, een eenzame jonge vrouw wier vader is overleden en wier moeder dementeert, groeit geleidelijk toe naar de bokkige Masaya (Masatoshi Nagase), een fotograaf die langzaam maar zeker zijn zicht kwijt raakt. Beiden proberen het verlies het hoofd te bieden door zich vast te klampen aan iets tastbaars: een camera, een rugzak.

Vergankelijkheid en loslaten zijn typische Kawase-thema’s. Net als dat zoeken naar wezenlijk contact, ook als je emotioneel gewond bent. In Radiance tasten de handen in close-up. De personages praten in gewichtige zinnen, over de kracht van verbeelding en voorstellingsvermogen, terwijl Kawase hun ogen benadrukt. Nee, subtiel is het niet, al helpt het dat Misaki en Nagase ingetogen acteren en gevoel toevoegen als de film te theoretisch dreigt te worden.

Maar het loont om je door Kawase te laten meevoeren. Als ze niet haar toevlucht zoekt tot de allengs irritant wordende pianomuziek, heeft Radiance een geweldige geluidsmix. Opeens valt de tikker van een stoplicht op dat je niet ziet, of de schreeuw van een vogel buiten beeld. Wind, regen: Kawase zet de zintuigen op scherp en laat je daardoor net even anders kijken.

Bovenal is Radiance een film die troost wil bieden – Kawase is daar volledig oprecht in. Ze zal er bij de een beter in slagen dan bij de ander, maar haar ambitie heeft ontegenzeglijk iets onweerstaanbaars.

FLOORTJE SMIT in de Volkskrant, 15 maart 2018, pag. 43

Zie ook FilmMagie nr. 682