Herbstmilch

Van roman tot film

Korte tijd voor de Duitse eenmaking oogstte de vrouwelijke auteur Anna Wimschneider een bestsellersucces met haar autobiografische roman “Herbs tmilch”   In deze kroniek beschrijft ze haar jeugdjaren in Neder-Beieren tijdens de opkomst van het Nazisme. Zonder het politieke aspect te verwaarlozen schreef Wimschneider in de eerste plaats een sociale roman over haar positie als vrouw in de traditionele Beierse samenleving en later onder het Hitlerregime. Wat de stijl betreft herinnerde het boek vaak aan de heimatliteratuur die in Nazi-Duitsland populair was, rnaar door haar feministische en politiek geëngageerde invalshoek sloeg de auteur erin de stereotiepen van dit genre te omzeilen.

Ook cineast Joseph Vilsmaier wilde dat Herbstmilch méér zou zijn dan een heimatfilm. Daarom engageerde hij Peter Steinbach als scenarioschrijver, die sarnen rnet Edgar Reitz de televisieserie Heimat had geschreven. Steinbach slaagde erin het geijkte genre van de Duitse heimatfilm nieuw leven in te blazen. De Duitse televisie ZDF was na het succes van de televisieserie Heimat meteen bereid om ook Herbstmilch te produceren.

Bespreking

In de verfilming van Herbstmilch vallen twee hoofdlijnen op. Enerzijds staat het levensverhaal van Anna centraal, anderzijds krijgt ook het woelige maatschappijkader van de tussenoorlogse periode en WO II ruime aandacht. De film tekent het portret van een gewone Duitse vrouw uit het begin van deze eeuw en vertelt haar persoonlijke drama.

Wanneer haar moeder sterft moet ze zorgen voor het gezin, wanneer ze trouwt wordt ze het onderwerp van minachting bij haar schoonfamilie, in haar huwelijk vervalt ze al vlug in hetzelfde rolpatroon als vroeger thuis. De enige die haar uit de sleur kan halen is haar echtgenoot Albert. Maar door de politieke omstandigheden is Albert zelden thuis. Hij wordt door de Nazi’s onder de wapens geroepen.

Vanuit dit medeleven met Anna ’s lot trekt Herbstmilch de lijn door naar de Beierse samenleving. De traditionele Zuidduitse maatschappij bood de vrouw al weinig kansen, maar onder het Nazisme werd ze helemaal in de hoek gedrukt. De film toont hoe het Nazisme inspeelt op bestaande tradities, maar ze daarna geleidelijk ombuigt tot eigen politiek voordeel.

Het verweven raken van tradities met de nieuwe orde is het sterkste element in Herbstmilch. Toch doet cineast Vilsmaier het te weinig om van Herbstmilch een filmmonument zoals Heimat te maken. Blijft een interessante tijdskroniek met de situatie van de vrouw als invalshoek.

samengelezen door Dirk Michiels, medewerker KFL—Antwerpen