Hana-Bi

Nishi & Horibe zouden een duo aan elkaar geklitte flikken uit de eerste de beste Amerikaanse policier kunnen zijn. De veeleer zwijgzame Nishi (gespeeld door de maker, regisseur Takeshi Kitano zelf) met zijn pokdalig gelaat, zijn littekens, zijn smetteloos pak, zijn ray-ban is een stille. Een man van bijzonder weinig woorden maar des te meer daadkracht. Zijn collega, Horibe, is veeleer een chef. Beiden zijn ze even onverschrokken, voor geen kleintje vervaard en gaan als door de wol geverfde politiemannen geweld allerminst uit de weg. “Ging Horibu zijn boekje wel eens te buiten dan bedaarde Nishi hem maar zelf was Nishi eigenlijk nog veel gewelddadiger” zo wordt het duo door de collega’s agenten omschreven.

Vier jaar geleden overkwam Takeshi Kitano een zwaar ongeval met zijn moto. Zijn gelaat zou voor de helft verlamd blijven. Zijn overpeinzingen tijdens de revalidatie hebben ongetwijfeld de conceptie van HANA-BI, Kitano’s zevende film, beïnvloed. Voor kenners was Kitano’s cinema toen al een begrip. Indruk had hij gemaakt met yakuza-films zoals o.m. Violent Cop en Sonatine. In deze misdaadfilms – yakuza is de Japanse variante van de mafia – wist hij emotionele diepgang te geven aan het lege bestaan van gangsters. In Kids return portretteerde hij ontspoorde kinderen, die al wat minder wanhopig waren maar nog niet goed beseften hoe ze de draad weer moesten opnemen. Met HANA-BI lijkt Kitano definitief af te rekenen met dat gevoel van levensmoeheid. Al blijft de dood in Kitano’s oeuvre op de loer liggen.

Nishi’s leven komt versneld in de knoop te zitten. Een gewone, vervelende patrouilletocht wordt voor de twee flikken een dramatisch keerpunt. Nadat Horibe zijn collegca Nishi heeft aangepord om – tijdens de diensturen – vlug een bezoekje te brengen aan zijn gehospitaliseerde echtgenote valt Horibe in een hinderlaag, krijgt een kogel in de rug en blijft verlamd voor het leven. Op datzelfde ogenblik verneemt Nishi in het ziekenhuis dat zijn vrouw ongeneeslijk ziek is. Voor Horibe & Nishi is het leven van politieman voorbij. Ze zijn meer dood dan levend, hebben niets veel meer te verliezen. Heeft Horibe aanvankelijk weinig om handen, dan besluit Nishi samen met zijn zieke vrouw nog eenmaal een grote trip te maken, een soort van huwelijksreis waar even bij elke bekend plekje in Japan (de Fuji-berg o.m.) wordt aangemeerd.

In flashback passeren talloze gewelddadige interventies, die er niet om liegen en die het duo laten kennen als een meedogenloos stel. Vaak gebeurt dat in stilte en worden ze afgewisseld met afbeeldingen van de schilderijen van Horibe. Om enigszins zijn schuld te kunnen afkopen voor zichzelf heeft Nishi hem schildersgerief opgestuurd. De vrij naïeve en perspectiefloze tekeningen, nota bene door Kitano zelf geschilderd, tonen dieren met bloemen als ogen. Dankzij deze schilderijen communiceert hij. terwijl de eenzaamheid aan hem vreet.

HANA-BI is gestoeld op nog meer contrasten: humor en ernst, geweld en liefde, leven en dood. HANA-BI (letterlijk vuurwerk of bloem – vuur) is als vuurwerk. Eenmaal de explosie van geweld, de plotse, onverwachte knal verteerd wacht je pure cinema van een ontroerende schoonheid.

In HANA-BI wordt de naar binnen gekeerde blik opgeroepen, de knap geobserveerde zwijgzame verstandhouding tussen man en vrouw, voor wie het afscheid is begonnen.

HANA-BI is een bijzonder rijke en grillige compositie met een ondertoon van geweld en romantiek. Pessimisme en uitzichtloosheid wordt zo verheven tot een wonderschone ode aan menselijk onvermogen en vertederende liefde.

Takeshi Kitano was tot nog toe in eigen land vooral bekend als komiek en tv-presentator. Zijn unieke filmstijl was tot dan toe alleen maar in het buitenland aangeslagen en op de eerste plaats op buitenlandse filmfestivals.

Met HANA-BI won Takeshi Kitano de Gouden Leeuw van het Filmfestival van Venetië 1997, zijn nieuwe film gaat in première in mei, op het volgende Filmfestival van Cannes.

                                                                                                                                                                                                         Freddy Sartor, hoofdredacteur Cinemagie

Takeshi Kitano:           Het leven, een pendule tussen geweld en genegenheid.

Takeshi Kitano is een bijzondere man. Dat zie je, dat voel je zo. In zijn hotelkamer zeven hoog in de Hilton in Rotterdam zijn behalve een tolk steevast nog twee jonge Japanners aanwezig. Takeshi Kitano is helemaal het hoofdpersonage uit HANA-BI, dat hij trouwens zelf speelt weliswaar onder zijn acteursnaam “Beat” Takeshi; snelle trekjes aan zijn sigaret, een zeldzame keer kijkt hij je aan. Geen emotie verraadt hem. Geen man van vele woorden. Maar wel zeer vriendelijk.

FILM & TELEVISIE: In je inleiding gisteravond zei je dat het verhaal van je film moest gezien worden als verankerd in de traditionele Japanse manier van denken. Wat bedoelde je daar eigenlijk mee?

TAKESHI KITANO: Eerst en vooral wou ik het publiek waarschuwen voor het geweld in mijn film want dat is inherent aan de Japanse traditie. In het westen houdt men niet zo van geweld. Ten tweede zijn voor Japanners geboren voor WOII eer en verantwoordelijkheidszin geen loze begrippen. Dat mijn hoofdpersonage Nishi voor de dood kiest moet in die zin worden begrepen; hij neemt zijn verantwoordelijkheid op voor zijn ten dode opgeschreven vrouw en houdt de eer aan zich.

F & TV: De tekeningen van Nishi’s (ex-)collega in je film zijn merkwaardig; vrij naïef getekende dieren met dat verschil dat op de plaats waar hun kop zou moeten zitten er een bloem is getekend? Jij hebt trouwens alle tekeningen zelf gemaakt.

TAKESHI: Na een zwaar ongeval met mijn moto ben ik beginnen schilderen. Maar omdat ik geen techniek had beleefde ik er in feite geen lol aan. Tot ik op een bepaald ogenblik langs een bloemenwinkel kwam en al die mooie bloemen zag. Ik heb ze bestudeerd en zo ben ik beginnen fantaseren over welk dier bij welke bloem zou passen.

F & TV: Nishi en Horibe lijken wel twee kanten van dezelfde persoonlijkheid? Ze zijn allebei machteloos, verlamd, Horibe fysisch, Nishi mentaal?

TAKESHI: Maar er is wel een sterk contrast tussen beiden, dat hun gedrag bepaalt. Besluit Nishi te sterven dan kiest Horibe voor het leven. Vooraleer hij begint te schilderen was hij eveneens aan zelfmoord toe maar van het ogenblik dat hij door te schilderen de schoonheid van het leven ontdekt besluit hij zijn eenzaamheid te dragen.

F & TV: En toch beweert Horibe dat Nishi gelukkiger moet zijn?

TAKESHI: Horibe verliest alles in één keer: zijn job, zijn vrouw, zijn dochter terwijl hij ziet hoe Nishi met zijn vrouw nog een reis kan maken, gelukkig kan zijn…

F & TV: Het slotbeeld van je film is een meisje in het wit, net een engel, die voordien met de hulp van Nishi nog gepoogd heeft een papieren vlieger op te laten?

TAKESHI: Dat meisje wordt gespeeld door mijn eigen dochter en zij is geen engel. Dat kan ik je verzekeren. Integendeel. Ze is een kleine duivelin (lacht). Maar ernstig nu. Ik had wat afstand nodig anders zou de kijker zich teveel concentreren op wat er met het koppel gebeurt. De vrij neutrale blik van het meisje versterkt pardoxaal genoeg het trieste, het tragische van het gebeuren. Maar terzelfdertijd is het slechts één voorbijgaand incident terwijl het leven ervan vol zit.

F & TV: De titel HANA-BI betekent letterlijk “bloem” en “vuur” en zonder koppelteken vuurwerk. Dat contrast is ook de hele film door aanwezig, dat contrast tussen leven en dood, tussen genegenheid en geweld?

TAKESHI KITANO: Voor een goed verhaal heb je contrasten nodig. De band tussen genegenheid en geweld gelijkt op de slingerbewegingen van een pendule. Kan iemand zacht en teder zijn, hij kan ook extreem gewelddadig, wreed en brutaal zijn.

Voor mijn 7de film wou ik als titel “Chapter 7” maar mijn producent was daar niet voor te vinden. “Dat is geen titel voor een film” beweerde hij. Toen heb ik hem gezegd dat hij er zelf maar een moest zoeken en dat is dan “Hana-Bi” geworden. Ik heb dus niet de minste verantwoordelijkheid dienaangaande.

Rotterdam, 6 februari 1998                                                                                                       Freddy Sartor