Fiorile

Cineasten

De gebroeders Paolo(1931) & Vittorio(1929) TAVIANI draaiden met FIORILE hun dertiende bioscoopfilm die ook in Cannes 1993 werd vertoond.  In 1977 wonnen ze in Cannes de Gouden Palm met PADRE PADRONE.  In 1981 kregen ze de Speciale Prijs van de jury voor het ontroerende LA NOTTE DIE SAN LORENZO.  Andere opgemerkte, prachtige prenten zijn: Alonsafan, Kaos, Good Morning Babilonia.  In de pers kreeg FIORILE titels mee als: “Een Toscaanse Legende”, “De Taviani’s en de schoonheid van Toscanië”, “Een boerenfamilie vervloekt door goud en liefde”, “Vloek van het goud en hoop van de liefde”.

Scenario

In een interview vertelt Paolo Taviani: “Deze film is ontstaan uit een verhaal dat onze moeder indertijd vertelde, die het op haar beurt van haar moeder gehoord had, … en zo verder.  Het speelde zich twee eeuwen geleden af in een dorpje vlak bij San Miniato (Toscane) waar wij geboren zijn.

Een regiment van het leger van Napoleon trok toen door de streek en hield halt bij het dorp.  Tijdens de pleistering werd de schatkist van het regiment leeg aangetroffen, wat de jonge luitenant die over de kist had dienen te waken zijn kop kostte – hij werd gefusil­leerd.  Tien jaar na dat voorval bleek een arme boerenfamilie plots erg rijk te zijn geworden.  Ze groeide later uit tot een belangrijke en machtige Toscaanse dynastie, die mettertijd zelfs een vertegenwoordiger in het parlement had.  In de streek werd uiteraard aangenomen dat die familie het goud van het regiment gestolen had.  Legende of waarheid?  Wie zal het zeggen?  Dat verhaal is ons altijd bijgebleven.  In de film wilden wij verschillende momenten uit de geschiedenis van die familie aan bod laten komen, als verschillende hoofdstukken uit een en dezelfde familiekroniek.”

Het filmverhaal

Luigi Benedetti, zijn Franse vrouw en hun twee kinderen Emilio en Simona rijden met hun Renault Espace van Parijs naar Toscane.  Daar heeft grootvader Benedetti zich op een herenboerderij teruggetrokken.  Luigi is een nazaat van de familie Benedetti (wat gezegenden betekent) waarop sinds een paar eeuwen een vervloeking rust en zo de naam Maledetti (de vervloekten) kreeg.  Onderweg vertelt de vader aan zijn kinderen episoden uit de legende van de tot Maledetti verworden Benedetti.  Met de Renault Espace trekt het gezin niet alleen door het prachtige Toscaanse landschap (ruimte) maar ook door de tijd.

De Taviani’s geven aan de wagen het uitzicht van een science-fiction-achtig teletijdmachi­ne.  Dit bereiken ze niet door ingewikkelde speciale effecten maar door hogere camera­stand, kadrering en belichting.

FIORILE bestaat uit een proloog, drie hoofdstukken en een epiloog.  De hoofdstukken spelen in het verleden, proloog en epiloog in het heden.  De eerste episode, gesitueerd in de periode waarop de Napoleontische legers door Toscane trokken, vertelt het liefdesver­haal tussen de Franse luitenant Jean en de Toscaanse boerendochter Elisabeth Benedetti.  De volgende episode speelt in 1903.  Het is het verhaal van de wraak van Elisa Benedetti op haar twee broers: de politicus Alessandro en de half-debiele Renzo.  Ze stuurden haar minnaar naar Amerika.  Het laatste hoofdstuk begint in de jaren na 1930.  Het rijke jongetje Massimo Benedetti wordt door andere kinderen gepest.  Massimo is de kleinzoon van Elisa en de toekomstige vader van Luigi en grootvader van Emilio en Simona.

Als jongeman geraakt Massimo einde tweede wereldoorlog – 1943 – betrokken in de strijd tussen verzetslieden fascistische milities.  Hij ontsnapt in extremis aan een executie.

De hoofdstukken zijn als flash-backs ingeweven in de autorit die in de proloog begon.  De epiloog verhaalt hoe de kleinkinderen voor het eerst kennismaken met hun grootvader, verhaalt het afscheid en de terugkeer naar huis.  Het verhaal van de vader vormt de bindschakel die de vroegere gebeurtenissen en de hedendaagse ontmoeting van kleinkinde­ren en grootvader tot een afgerond geheel maakt.

Bespreking

De Taviani’s zijn overtuigd dat van alle kunsten film het dichtst bij de muziek ligt.  Zij doen de muziek in hun films functioneren als een personage, een landschap.  Maar “muziek” betekent voor hen niet alleen de specifieke muziek van hun vast componist Nicola Piovani of de barok- en romantische muziek uit de 18de en 19de eeuw.  Maar ook dialogen, geluid en stilte horen erbij.  Die “muziek” geeft het verhaal een stuwende kracht mee.

De titel FIORILE is ontleend aan de troetelnaam die de jonge luitenant Jean aan zijn mooie geliefde geeft.  Het hoofd vol idealen van de Franse Revolutie – de fameuze Liberté, Egalité et Fraternité, die in werkelijkheid zoveel bloed, onderdrukking en tirannie hebben meegebracht, noemt Jean de Toscaanse schone FIORILE, de Italiaanse vertaling van Floréal, de naam van de bloei-mei-maand in de kalender van de Revolutie.  FIORILE is een fabel over de verwoestende kracht van goud en geld, hebzucht, bezits- en machtsdrang aan de ene kant en de nood aan zuivere liefde, zachtheid en verloren gewaande waarden aan de andere kant.

“Het is gewoon het eeuwige verhaal van de kracht van de liefde tegenover die van het goud.  En het is telkens weer het geld dat het haalt op de liefde.  Maar we dromen zo graag dat het omgekeerd zou zijn.”, zeggen de gebroeders Taviani.  Zuivere marxisten als ze zijn, stellen ze dat alleen een ethisch principe aan de grondslag kan liggen van een menswaardige maatschappij.

Zouden ze ver afstaan van de psalmist die zingt: “En geen bedrog zij in ons hart, geen hebzucht die de wortel is van alle kwaad en duisternis.  Maar de liefde zij oprecht en rein, zodat wij steeds in vrede zijn.”?

Dit in FIORILE aangeboorde thema krijgt in de huidige Italiaanse, maar ook Belgische politieke context, een sterk actuele waarde.  Wie denkt niet aan Agusta en de drie Guy’s?

Hoe waardevol dit thema ook is, toch scoort FIORILE qua cinematografische kwaliteit niet zo hoog.  Zijn voorgangers La Notte di San Lorenzo en Kaos waren filmische juweeltjes waarbij historische werkelijkheid en legende door fictie en verbeelding werden omge­vormd.

Te dikwijls haalt de betogende trant het op de poëzie in de film FIORILE.  Poëtisch mooi is wel de slotscène.  Het gezin Benedetti keert naar Parijs terug, de Renault rijdt opnieuw in een tunnel.  Op de bewasemde ruit van de auto heeft Simona (die in tranen uitbarstte tijdens de monoloog van hun grootvader op zolder terwijl haar broer lachte) met haar vinger de naam FIORILE geschreven.  Naarmate het daglicht steeds sterker de autoruit kleurt, gaat de naam FIORILE in dit licht op.

Ambiguïteit kenmerkt het slot van de film:  zal Emilio, de jongste mannelijke telg van de Benedetti’s zoals zijn voorvaders op zoek gaan naar geld en rijkdom?  Op de terugreis houdt hij in zijn handpalm een goudstuk gekneld.  Opnieuw de oude voortgezette tegenstelling tussen geld en liefde?

samengelezen door Paul De Vries, aalmoezenier KFL – Antwerpen