Empire of Light

Hulde aan een geesteszieke moeder

Een vereenzaamde vrouw met een bipolaire stoornis probeert zich overeind te houden. En dan krijgt ze in de bioscoop waar ze werkt een nieuwe collega. Regisseur Sam Mendes put met ‘Empire of Light’ inspiratie uit jeugdherinneringen aan zijn bipolaire moeder.
De Amerikaanse familiedrama’s ‘American Beauty’ en ‘Revolutionary Road’, het gangsterverhaal ‘Road to Perdition’ de twee Bond-hits ‘Skyfall’ en ‘Spectre’. De Britse regisseur Sam Mendes heeft de voorbije 25 jaar verschillende genres en toonaarden verkend. Maar nu pas waagt hij zich aan een eigen scenario, voor een verhaal met een autobiografische insteek. Mendes groeide op met een alleenstaande moeder die leed aan een bipolaire stoornis, een aandoening die toen nog te boek stond als manische depressie.

In zijn nieuwe film ‘Empire of Light’, die zich afspeelt in de vroege jaren 80, deelt het hoofdpersonage de psychische problemen van Mendes’ moeder. Hilary (rol van Olivia Colman) werkt als assistent-manager in de Empire, een oude bioscoop in het kuststadje Margate. Om haar stemmingswisselingen onder controle te houden slikt ze lithium, met als bijwerking dat ze zich zowat gevoelloos door de routine van elke dag sleept. Het contact met haar nochtans aangename collega’s is minimaal. Tegen haar baas, een getrouwde man met wie ze een halfslachtige affaire heeft, biedt ze weinig weerstand. Als de jonge Stephen in de bioscoop komt werken, is ze meteen tuk op de zelfzekere en gevoelige kerel. Om haar opflakkerende emoties ten volle te beleven zet ze haar medicatie stop.
Mendes schreef het personage van Hilary met Colman (‘The Crown’, ‘The Favourite’) in gedachten. Zij bleek zonder nadenken bereid mee te werken. Colman demonstreert van begin tot einde waarom Mendes haar koos. Hilary is een vrouw met tientallen schakeringen en met uitersten, maar Colman slaat in elke scène de nagel op de kop. Van de verdwaasd depressieve zombie aan het begin tot de psychotische waanzin op het dieptepunt en alle fases daartussenin. De actrice delft telkens de menselijkheid van haar personage op. Hoe goed de rest van de cast ook is en hoe fraai de film er ook uitziet, het is Colman die ‘Empire of Light’ doet leven.
Mendes kon uitgebreid putten uit zijn herinneringen, wat de film een enorme authenticiteit verleent. Het tweede grote thema van ‘Empire of Light’, het racisme dat de zwarte Stephen ervaart, heeft veel minder impact. Had Mendes zich beter op één onderwerp geconcentreerd? ‘De film telt twee crisissen’, zegt de regisseur. ‘De interne is wat Hilary meemaakt, de externe is de politieke chaos in het Engeland van die periode. Twee keer gaat het om een strijd. Hilary vecht tegen haar geestelijke problemen, de wereld vecht tegen sociaal onrecht, hoge werkloosheid en vreselijk institutioneel racisme. In mijn ogen weerspiegelt de relatie tussen Hilary en Stephen die context.’
Omdat geestesziekte het centrale thema van ‘Empire of Light’ is, situeert Mendes de film in een bioscoop. Voor een gebroken ziel zoals Hilary en voor een sociale paria zoals Stephen is kunst een manier om te overleven. ‘Als kind groeide ik op in een onstabiele omgeving. Cinema was de uitweg’, zegt Mendes. ‘In de bioscoop kon ik ontsnappen naar een compleet ander deel van mezelf. Mensen hebben nood aan verhalen, aan ontsnappen in een wereld van verbeelding, vooral als ze het moeilijk hebben. Daarom maakte cinema hoogdagen mee na de oorlog. Er was een enorme opwelling van creativiteit en de mensen hadden zin om samen naar een film te kijken. Ik hoop dat die drang na covid ook terugkeert.’

Ruben Nollet in De Tijd 6 maart 2023