Das Weisse Band

In een dorp in het streng protestantse noorden van Duitsland struikelt het paard van de dokter over een metalen draad die tussen twee bomen is gespannen. Wie de draad heeft gespannen weet niemand en het kan ook niet worden onderzocht, want de volgende dag is hij weg. Het duurt maanden voor de dokter hersteld is en de volwassenen proberen ondertussen het gewone leven weer op te nemen. Dan stapelen de geheimzinnige, gruwelijke gebeurtenissen zich op: het zoontje van de baron wordt ondersteboven opgehangen aan een boom teruggevonden; de zoon van de vroedvrouw, een jongen met het syndroom van Down, wordt ontvoerd en zo zwaar mishandeld dat hij er blind van wordt.

De volwassenen in de film zijn geen fraai stel. De baron is een despoot die niet omkijkt naar de familie van een vrouw die verongelukt tijdens de oogst. De dominee mishandelt zijn kinderen lichamelijk en fysiek: de handen van de jongens worden ’s nachts vastgebonden opdat ze niet masturberen, de meisjes moeten witte haarlinten dragen als constante herinnering aan de zuiverheid die ze moeten nastreven. Maar de lat ligt ongenadig hoog: voor het minste vergrijp kunnen ze stokslagen krijgen of kan hij hen de communie weigeren. En dan is er nog de dokter die de vroedvrouw pakt en haar ondertussen verwijt dat ze ‘lelijk, onverzorgd en dom is, en uit haar bek stinkt’.
De enige sympathieke volwassene is de leraar, die bezorgd is om het welzijn van zijn kinderen en graag zou trouwen met het kindermeisje van de baron. De leraar is degene die, vele jaren later, de vreemde gebeurtenissen vertelt. Tussen al die emotioneel koude of gewoonweg wrede volwassenen lopen dozijnen kinderen die alles zien wat er gebeurt en er hun eigen mening over vormen, maar machteloos zijn. De volwassen zoon van de dode boerin kan enkel het veld van de baron vernielen uit protest. Klara, de scherpzinnige dochter van de dominee, doodt de favoriete kanarie van haar vader. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog komt bijna als een verademing, een poort waarlangs de dorpelingen zullen kunnen vluchten uit dit verstikkende milieu.

‘Das weisse Band’ is schitterend gefilmd; de zwart-witbeelden van de velden, het hoekige dorp of de besneeuwde bomen zijn kristalscherp – zo scherp als de dialogen. Het is niet moeilijk te zien wat Haneke suggereert: dit liefdeloze klimaat zal uiteindelijk leiden tot de opkomst van het nazisme. Ulrich Tukur, als de baron, Susanne Lothar als de vroedvrouw of Christian Friedel als de zachtaardige leraar acteren allemaal goed. Maar het zijn de kinderen die de show stelen, Maria-Victoria Dargus als Klara voorop.

De film won in Cannes de Gouden Palm, maar pakte naast de Oscar voor beste niet-Engelstalige film.

Filip Van Ongevalle in De Standaard – 21 oktober 2009

Ook in FilmMagie nr. 598