Caché

De gevolgen van een cassette

Caché was – terecht – één van de topfavorieten voor de Gouden Palm 2005, maar tot ieders verbazing – zeker die van Caché’s regisseur Michael Haneke – ging de hoogste bekroning van het Festival van Cannes naar L’enfant. Haneke kreeg nog wel de prijs van de beste regie, maar zijn ontgoocheling was en bleef groot. Wat er ook van zij, Caché is al wat toegankelijker dan zijn illustere voorgangers, al was het maar omdat de dosis geweld beperkter is, maar gemakkelijk verteerbaar is hij nog niet.

Op het eerste gezicht lijkt Caché een combinatie te zijn van een whodunnit en Lost Highway.
Anne en Georges Laurent hebben hun schaapjes op het droge: hij presenteert een prestigieus en succesvol literair magazine op televisie, zij heeft een hoge functie bij een uitgeverij. Ze hebben – althans voor de buitenwereld – een geslaagd huwelijk en combineren hun drukke loopbaan met de opvoeding van hun twaalfjarige zoon. Maar dan krijgt het koppel op een dag een mysterieuze videocassette: een opname van 2 uur van de buitenkant van huis. Iemand houdt hen dus in het oog, maar het is een raadsel hoe de opnames zijn gemaakt en met welk doel.
Is het een geobsedeerde fan, een miskende schrijver of gewoon een flauwe grap?

De situatie gaat van kwaad naar erger, en dit valt op twee manieren te begrijpen. Enerzijds is er de dreiging die steeds erger en vooral concreter wordt, maar ook mysterieuzer. De videocassettes worden later namelijk vergezeld van op zijn minst gezegd akelige kindertekeningen, er komen anonieme telefoontjes die vooral tegen Georges gericht zijn en bovendien verandert het onderwerp van de opnames. Eerst krijgt Georges tot zijn grote verbazing beelden van zijn ouderlijk huis te zien, later staan er op de cassette opnames van de rit naar en een bezoek aan een groezelig appartementsgebouw.

Anderzijds zullen de videobeelden de levens van de betrokken personen voorgoed op verregaande wijze veranderen. Het huwelijk tussen Georges en Anne begint eronder te lijden, niet alleen door het gevoel van onveiligheid, maar ook en vooral door het feit dat beide echtgenoten er niet in slagen om met elkaar te communiceren over het probleem en elkaar te vertrouwen, wat tot enkele kletterende ruzies leidt. Georges begint op een bepaald moment namelijk een vermoeden te krijgen van wie hen dit allemaal zou kunnen aandoen. Maar dat betekent dat hij een minder fraaie episode uit zijn leven moet opbiechten aan zijn vrouw en dat ziet hij in eerste instantie niet zitten. Bovendien wordt ook hun zoon het slachtoffer van dit gebrek aan vertrouwen en aan communicatie.

En daar blijft het helaas niet bij. Volgens Georges is een zekere Majid de man die hen terroriseert met de vervloekte video’s en tekeningen. Gedurende een korte periode waren beide mannen samen opgegroeid; Georges ouders wilden de jongen zelfs adopteren, ware het niet dat hun toen zesjarige zoon daar op nogal wrede wijze een stokje voor stak.
Georges confronteert de nu volwassen Majid – de man die overigens in het armtierige appartementsgebouw van de videobeelden woont – met zijn vermoedens, maar veroorzaakt daarmee een ware kettingreactie met een zeer catastrofale afloop.

Caché heeft een open einde; de kijker heeft bij de eindgeneriek nog altijd geen zekerheid over de identiteit van de dader, maar daar is het Haneke dan ook niet om te doen. De regisseur concentreert zich namelijk veel meer op de vernietigende gevolgen van de videobeelden op de verschillende personages en op hun onderlinge relaties. Bovendien wordt langzaam maar zeker duidelijk dat niet alleen Georges, maar ook de anderen iets te verbergen hebben. Zo heeft zijn echtgenote bijvoorbeeld een toch wel erg intieme vriendschapsband met haar eigen baas, iets wat zelfs haar eigen zoon is opgevallen.
En naarmate de film vordert, komen wel meer minder mooie kantjes van de protagonisten naar voor. Georges is net geen racist en Anne net geen controlefreak. Beiden zijn ook in de loop van hun huwelijk verbitterd geraakt, al proberen ze het tegengestelde uit te stralen voor de buitenwereld.
Wat er onder dat mooie laagje allemaal broeit, dat is wat Haneke naar boven wil brengen.

Daarvoor gebruikt hij dezelfde middelen als bij zijn vorige films. Geen dwepende of dreigende filmmuziek, Haneke laat liever de geluiden uit de omgeving voor zich spreken. De fotografie is eerder sober, maar de beelden(taal) des te krachtiger: het appartement van de rijke Laurents staat in wel zeer schril contrast met het flatje van de minder bedeelde Majid en weerspiegelt bovendien het karakter van zijn eigenaars. Het ziet er allemaal mooi uit, maar het verbergt in feite een kille leegte. Of zeg maar: schijn bedriegt. En dan zijn er natuurlijk nog de geweldscènes. Er zijn er maar twee in Caché, maar ze zorgen voor meer schokeffect dan de doorsnee griezelfilm in zijn geheel.
Bij de eerste zullen de voorstanders van Gaia waarschijnlijk niet kunnen lachen, de tweede komt zo onverwacht en zo snel dat de toeschouwer niet eens de tijd heeft om zijn gezicht af te wenden.

Haneke speelt niet alleen met de notie ‘beeld’ in de zin van wat mensen graag aan de buitenwereld laten zien – en vooral wat ze willen verbergen, maar ook met concrete beelden. En hierbij zet hij de kijker verschillende keren op het verkeerde been. Teveel verklappen zou dus zonde zijn, laten we het erop houden dat het allemaal te maken heeft met de manier waarop de video-opnames in beeld worden gebracht.

Kortom: wie erop uit is om het hoe en waarom van die video’s en de identiteit van de dader uit te vissen, zal behoorlijk gefrustreerd de bioscoopzaal verlaten. Al wie spanning op een ander niveau wil beleven en daarvoor zijn hersens wil inschakelen, zal aan Caché een vette kluif hebben.
Niet de gemakkelijkste film van het jaar, maar wel één van de betere.

Ingrid Dendievel in Moviegids, – editie 682 – 6 november 2005.