Barbara

Trefzekere analyse van het totalitaire bestaan

Soms is het handig voor regisseurs te worden bestempeld als stroming, om wat extra aandacht te genereren. Soms ook niet. Christian Petzold (1960) geldt als voorman van de Neue Berliner Schule, een golfje filmers uit Berlijn dat zich afzet tegen conven¬tioneel drama en regietrucs. Veeleer op experimentele cinema gerichte festivals boeken zijn werk gretig, maar reguliere bioscopen schrikken ervoor terug. Zo werd van Petzold niet eerder een film bij ons uitgebracht. Gelukkig is er nu Barbara, een opmerkelijk diepgaande analyse van het leven in een totalitaire staat.

De keuze voor uitgerekend de zesde speelfilm van de Duitse regisseur is niet zo vreemd: opgebouwd als thriller kent die een toegankelijke vertelstructuur. Daarbij speelt het verhaal zich af in het Oost-Duitsland van de jaren tachtig, voor de val van de muur; een decor dat met films als Das Leben der Anderen en Good Bye Lenin! al bewees het arthousepubliek te kunnen bekoren.

In Barbara, dat op het filmfestival van Berlijn de Zilveren Beer won, wordt een arts (Nina Hoss) overgeplaatst naar een hospitaal in de provincie, zeer tegen haar zin. Een soort gevangene is ze, die voortdurend gecontroleerd wordt, op onvermoede tijden, door de kil en methodisch opererende Stasimedewerkers. Het wantrouwen van de veiligheidsdienst is niet op niks gestoeld: Barbara is van zins de DDR te verlaten, en plant in het geheim een overzeese ontsnapping. Op haar werk – ze is een uitstekend arts – treft ze de empathische hoofdarts Nadre (Ronald Zehrfeld), die toenadering tot haar zoekt, maar waarvan Barbara moeilijk kan inschatten of hij te vertrouwen is. Alles en iedereen rapporteert immers aan de geheime politie.

Barbara gedraagt zich alsof ze permanent verhoord wordt: nors en kortaf.
Ongenaakbaar is ze, voor collega’s en politie: in haar hoofd heeft ze het land immers al verlaten. Pas wanneer ze zich over een jonge patiënte ontfermt, wordt haar betrokkenheid op de proef gesteld. Het is een voortreffelijke rol van Petzolds muze Nina Hoss (o.a. uit Yella en Jerichow), die met haar mooie, streng gelijnde gelaat op het eerste gezicht afstandelijk oogt, maar bij betere bestudering veel bloot geeft.

Petzold toont het brute gezicht van het regime: het nabij gelegen strafkamp, de groene busjes van de Volkspolizei die tegensputterende gewonden aanvoeren bij het ziekenhuis. En hij slaagt er met zijn trefzekere regie bovenal in weer te geven hoe zo’n regime onder de huid kruipt. Elk menselijk contact wordt gekleurd door wantrouwen en onzekerheid; gevoelens en overtuigingen blijven verborgen. Alsof het opgelegde regime op eigen kracht voortwoekert, in de mens zelf.

Bor Beekman in De Volkskrant 13 september 2012

Ook in FilmMagie nr. 627