A Separation (Jodaeiye Nader az Simin)

A Separation is een vlekkeloos geregisseerd, schrijnend drama waarin twee stellen elkaar naar het leven staan. Zij wil emigreren, voor de toekomst van hun dochter. Hij wil blijven, om zijn met Alzheimer kampende vader te verzorgen. Trouwens: wie garandeert hem dat de toekomst van hun dochter in het buitenland beter is? Zo belanden Nader en Simin na veertien jaar huwelijk bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. De scheiding wordt bevestigd, maar biedt geen soelaas: zonder toestemming van vader mag hun elfjarige dochtertje überhaupt Iran niet uit.

Hulp in de huishouding
Als Simin bij haar ouders intrekt, huurt Nader een hulp in voor de huishouding om de zorg voor zijn vader te dragen, zelf is hij daarvoor overdag te druk. De vrouw, Razieh, heeft het kleine beetje salaris hard nodig, maar is niet opgeleid voor zulke zware verzorgende taken en worstelt met haar geloofsvoorschriften – mag ik een vreemde man wel verschonen?
Het conflict ligt op de loer, en manifesteert zich in een mix van pech, onachtzaamheid en onbegrip. Vader is een middag alleen gelaten. Nader beschuldigt de hulp en zet de tegenstribbelende vrouw het huis uit. Zijn duw leidt tot een val, of niet. En tot een miskraam, of niet.

Hitchcockiaanse meester
De Iraanse scenarist en regisseur Asghar Farhadi (39) toont zich een Hitchcockiaanse meester in het uitzetten van (valse) sporen, waarbij oorzaak en gevolg en de daaruit volgende schuldvraag voortdurend verschuiven. Tegelijk is zijn drama A Separation een messcherpe analyse van de huidige Iraanse samenleving, en de tweedeling onder de bevolking.
Nader en Simin representeren de (seculiere) middenklasse, en komen tegenover de ongeschoolde Razieh en haar heethoofdige echtgenoot te staan – die niet op de hoogte was van de bijbaan van zijn vrouw, en zich aangetast voelt in zijn eer. Er gaapt een kloof tussen de hogere en lagere klasse, die wordt opgerekt wanneer de ene partij de andere aanklaagt wegens doodslag. Overtuigd van het eigen recht storten de stellen elkaar, en zo uiteindelijk zichzelf, almaar verder het ongeluk in.

Groot verteltalent
Dat Farhadi daartoe geen moment toevlucht neemt tot overdrijving, getuigt van een groot verteltalent; elke wending is even plausibel, even realistisch. Hij nodigt de kijker wel uit te oordelen, maar laat die neiging almaar botsen op voortschrijdend inzicht – geen van de volwassenen is volkomen eerlijk, elk van hen is te begrijpen.
In het nauw gebracht sjoemelen Nader en Simin met getuigenissen. Razieh, die niet minder klemzit, manipuleert middels haar geloof, en haar gefrustreerde man speelt de hem resterende troef uit en dreigt met geweld: ‘Ik heb toch niks te verliezen.’

A Separation, op het filmfestival van Berlijn met de Gouden Beer bekroond, is vrijwel vlekkeloos geregisseerd en kan bogen op uitstekende acteurs, onder wie de Iraanse steractrice Leila Hatami (als Simin). Wat de film zo doet schrijnen, is de suggestie dat de ruzie met een beetje kundige bemiddeling zo verholpen zou zijn, en eigenlijk door geen van de partijen gewenst is. Maar elke poging om de zaak te schikken, van beide kanten, stuit op hindernissen als trots, argwaan en religie, en de nauwelijks met een menselijke maat metende Iraanse wetgeving.
Door op enkele momenten iets van lichtheid toe te laten, een flard humor, behoedt Asghar Farhadi zijn film voor een loodzware tred. Je blijft hopen op een goed einde.

Bor Beekman in de Volkskrant, 11 augustus 2011

Ook in FilmMagie nr. 623